Światło zza rzeki – kwestia tożsamości we współczesnej poezji Zaolzia

Praca bada kwestię tożsamości narodowej na wybranych przykładach współczesnej poezji Zaolzia, regionu leżącego na polsko-czeskim pograniczu. Przynależność narodowa, będąca trudnym tematem dla mieszkańców ziemi podzielonej politycznie, rozpatrywana jest na płaszczyźnie przestrzennej oraz kulturowej. Głównymi toposami związanymi z problemem identyfikacji narodowej zaolziańskich poetów, wokół których umieszczane są wybrane utwory pisane po polsku oraz w gwarze cieszyńskiej, są granica, miasto, dom oraz język, religia i historia. W najnowszej poezji Zaolzia język przestaje być wyznacznikiem tożsamości narodowej autora. Zanika sztuczny podział na polskie i czeskie dziedzictwo kulturowe w imię wielojęzyczności i wielokulturowości. Niniejsza praca nakreśla obraz zróżnicowanego kulturowo pogranicza, które współcześnie odchodzi od wytyczania definitywnych granic w imię „dialogu kultur” i tożsamości bazującej na zaolziańskim genius loci.

The light from across the River – the question of national identity in contemporary poetry from Zaolzie

The work explores the issue of national identity based on selected texts of contemporary poetry from Zaolzie – the region on the Polish-Czech borderland. The question of nationality, a difficult subject for the inhabitants of this politically-divided land, is examined at spatial and cultural levels. The central topoi – the border, city, house, language, religion and history – are associated with the problems of national identity of the Zaolzian poets; they are intrinsically present in selected works written in Polish language and its Cieszyn dialect. Yet in the latest Zaolzian poetry language ceases to be a determinant of national identity of these authors and therefore artificial division between Polish and Czech cultural heritages disappear in the name of multilingualism and multiculturalism. This study shows a picture of culturally diverse borderland, which nowadays has departed from the traditional view of borders differentiation; the borderland poets abandon the stereotypical divisions in the name of “dialogue of cultures” and identity based on Zaolzian genius loci.

REFERENCES:

• Cieślar-Różańska A.: Biało-białe. Czeski Cieszyn 1994, Olza.
• Jasiczek H.: Jak ten obłok. Wiersze wybrane. Red. T. Kijonka. Katowice 1990, Śląski Fundusz Literacki.
• Kadłubiec D. (red.): Płyniesz Olzo. Zarys kultury duchowej ludu cieszyńskiego. Ostrawa 1970, Profil.
• Kadłubiec K.D., Milerski W.: Cieszyńska ojczyzna polszczyzna. Czeski Cie­szyn – Cieszyn 2001, Proprint.
• Kijonka T. (red.): Z biegiem Olzy. Antologia polskiej poezji zaolziańskiej. Ka­towice 1990, Śląski Fundusz Literacki.
• Kopaliński W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa 2000, MUZA SA.
• Kubisz J.: Ojcowski dom. http://www.spiewnik.itatis.pl/strony_www/www.spiewnik.itatis.pl/cgi-bin/db_spiewnik.pl?db=default&uid=gosc.999999999999999&jezyk=PL&keyword=Ojcowski+dom&mh=5&sb=---&so=ascen­d&view_records=ZOBACZ+WPIS (8.09.2013).
• Kubisz J.: Płyniesz Olzo. http://www.spiewnik.itatis.pl/strony_www/www.spiewnik.itatis.pl/cgi-bin/db_spiewnik.pl?keyword=n&sb=&uid=­gosc.999999999999999&view_records=ZOBACZ+WPIS&nh=49 (8.09.2013).
• Kunda B.S. (red.): Słowa i krajobrazy. Antologia poetów zaolziańskich. Kato­wice 1980, Śląsk.
• Kupiec A.: Po naszymu pieszo i na skrzydłach. Czeski Cieszyn 2009, Kongres Polaków w Republice Czeskiej.
• Martinek L.: Życie literackie na Zaolziu 1920–1989. Wybrane zagadnienia. Kielce 2008, Oficyna Wydawnicza STON 2.
• Milerska E.: Kwiaty z naszej łąki. Ostrawa 1987, Profil.
• Nikitorowicz J.: Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa. Białystok 1995, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Putzlacher R.: Ziemia albo-albo. Czeski Cieszyn 1993, Olza.
• Pyszko J.: Słowa jak kamienie. Warszawa 1993, Oficyna „Przeglądu Po­wszechnego”.
• Pyszko J., K. Kaszper (red.): Kawiarenka „Pod Pegazem” 1989–2002. Jabłon­ków 2003, Oficyna Literacka Kawiarenki „Pod Pegazem” PZKO.
• Rusek H., Pieńczak A., Szczyrbowski J. (red.): Dziedzictwo kulturowe jako klucz do tożsamości pogranicza polsko-czeskiego. Cieszyn – Katowice – Brno 2010, Offsetdruk i Media.
• Sabela-Furtek E.: Wiersze. Czeski Cieszyn 2010, Infiniti art.
• Sčítání lidů, domů a bytů 2011. http://www.scitani.cz/ (16.08.2013).
• Sčítání lidů, domů a bytů 2001. http://www.czso.cz/sldb/sldb2001.nsf/tabx/CZ0000 (16.08.2013).
• Sikora J.: Za późno na wiosnę – Příliš pozdě na jaro. Czeski Cieszyn 2007, Spolek – Towarzystwo AVION.
• Sikora W.: Pisarze Zaolzia. Czeski Cieszyn 1992, Olza.
• Tokarski J. (red.): Słownik wyrazów obcych PWN. Warszawa 1980, PWN.