Polskie doświadczenie wielokulturowości w interpretacji Jana Pawła II jako inspiracja dla edukacji międzykulturowej

Polish experience of multiculturalism in the interpretation of John Paul II as an inspiration for intercultural education

The inquiry aims at indicating that the interpretation of Polish experience of multiculturalism performed by John Paul II may become an inspiration for intercultural education and comparative pedagogy of religion. This can occur mainly because the issue of particularity and universality, which is considered significant for research into intercultural education, is present in the interpretation of Polish experience of multiculturalism carried out by John Paul II. He combined Polish experience of multiculturalism with his own personal experience which shaped his identity as well as with moral experience and experiencing the Christian faith. For those who share axiological convictions promoted by John Paul II, his interpretation of Polish experience of multiculturalism has become crucial. They can see significant merits of the papal interpretation of the Polish ethos. If this interpretation is granted rightness, it acquires the qualities of an intellectually and morally important point of reference for the axiological and educational sense of Polish experience of multiculturalism. The issues of intercultural education and comparative pedagogy of religion were frequently undertaken by John Paul II. In his book Pamięć i tożsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci /Memory and Identity: Conversations at the Dawn of a Millennium/, in which John Paul II recapitulates his philosophical and theological considerations on culture, his convictions concerning Polish experience of multiculturalisms are also expressed: ‘Polishness is in fact multitude and pluralism, not narrowness and confinement. It seems, however, that this »Jagiellonian« dimension of Polishness [...] ceased to be, unfortunately, something obvious in our times’74. What is essential for intercultural education is the recognition that Polishness is marked by ‘multitude and pluralism, not narrowness and confinement’, because in this way axiological principles of shaping beliefs and attitudes in interpersonal relations are created in the complex situation of multiculturalism.

REFERENCES:

• Bokszański Z.: Tożsamości zbiorowe. Warszawa 2005, PWN.
• Boniecki A.: Listy przyjaciół. „Tygodnik Powszechny” 2002 (17 XI), nr 46.
• Borutka T.: Wizja katolicyzmu polskiego w świetle pielgrzymek Jana Pawła II do Ojczyzny. Bielsko-Biała 1997, Instytut Teologiczny im. św. Jana Kan­tego.
• Borutka T.: W życiu i śmierci Totus Tuus. Sylwetka duchowa, działalność pastoralna i dorobek intelektualny papieża Jana Pawła II. Kraków 2010, „Czuwajmy”.
• Budniak J.: Jednoczeni w różnorodności. Tradycja cyrylo-metodiańska jako paradygmat procesu pojednania Kościołów, kultur i narodów. Katowice 2009, UŚ.
• Chelini J.: Powrót profetyzmu: Jan Paweł II w Polsce. „Communio”. Między­narodowy Przegląd Teologiczny, 1998, nr 5.
• Dancák P.: Otázka výchovy v náuke Jána Pavla II. Prešov 2001, Petra.
• Dancák P.: Komunikácia ako výchova k radikálnej otvorenosti. W: M. Pribula (red.): Orbis communicationis socialis. Prešov 2002, Gréckokatolícka teo­logická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove.
• Dancák P.: Výchova k slobode ako prejav zodpovednosti za život vo filozofickej reflexii Jána Pavla II. „Theologos” 2003, nr 1.
• Dancák P.: Communio personarum a európska integrácia. W: P. Dancák (red.): Sapienciálny charakter antropológie Jána Pavla II. v kontexte európ­skej integrácie. Zborník z vedeckého seminára s medzinárodnou účasťou. Prešov 2006, Gréckokatolícka teologická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove.
• Dyczewski L.: Wizjoner Europy. „Ethos” 2003, nr 3–4.
• Dyczewski L.: Od tożsamości zamkniętej do otwartej w społeczeństwie wie­lokulturowym i globalnym. W: T. Lewowicki, J. Urban, A. Szczypka-Rusz (red.): Język, komunikacja i edukacja w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn – Warszawa 2004, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Peda­gogiczna ZNP w Warszawie.
• Dzwonkowski R.: Papież Jan Paweł II a Polonia i Polacy za granicą. „Ethos” 2003, nr 3–4.
• Federowicz A., Federowicz T., Swieżawski S., Wojtyła K: Pełny wymiar. Listy przyjaciół. Opracował A. Dobrowolski. Tarnów 2002, Biblos.
• Górka L.: Posługiwanie Jana Pawła II na rzecz pojednania chrześcijaństwa wschodniego i zachodniego, „Ethos” 2003, nr 3–4.
• Jan Paweł II: W imię przyszłości kultury. Przemówienie w siedzibie UNESCO, Paryż, 2 VI 1980. W: tenże: Wiara i kultura. Dokumenty, przemówienia, homilie. Wybór i oprac. M. Radwan, S. Wylężek, T. Gorzkula. Rzym – Lublin 1988, KUL.
• Jan Paweł II: Niech się zjednoczą w naszej świadomości dwie kobiece posta­ci: królowa i służąca. Homilia wygłoszona na Rynku Krakowskim pod­czas Mszy św. beatyfikacyjnej Sługi Bożej Anieli Salawy, 13 sierpnia 1991. W: Jan Paweł II: Otrzymaliście ducha przybrania za synów. Drugi etap czwartej wizyty duszpasterskiej w Polsce 13–16 sierpnia 1991 roku. Wa­tykan 1992, Libreria Editrice Vaticana.
• Jan Paweł II: Przekroczyć próg nadziei. Jan Paweł II odpowiada na pytania Vittoria Messoriego. Lublin 1994, KUL.
• Jan Paweł II: Chrystus – źródło nowej kultury dla Europy. Do uczestni­ków przedsynodalnego sympozjum poświęconego Europie (14 I 1999). „L’Osservatore Romano” wyd. polskie 1999, nr 3.
• Jan Paweł II: List do kard. Miloslava Vlka, przewodniczącego Rady Konferen­cji Episkopatów Europy (16 października 2000 r.). „L’Osservatore Romano” wyd. polskie 2001, nr 1.
• Jan Paweł II: Przemówienie do grupy chrześcijańskich deputowanych do Parla­mentu Europejskiego, Rzym, 6 marca 1997. W: S. Sowiński, R. Zenderow­ski: Europa drogą Kościoła. Jan Paweł II o Europie i europejskości. Wroc­ław 2003, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Jan Paweł II: Autobiografia. Wybrała i ułożyła J. Kiljańczyk-Zięba. Kraków 2003, WL.
• Jan Paweł II: Zastanawiajmy się nad »polskim czynem«. „Ethos” 2004, nr 67– –68.
• Jan Paweł II o dziejach Polski. Wybór i oprac. A. Zwoliński. Radom 2004, POLWEN.
• Jan Paweł II: Być człowiekiem sumienia. Bielsko-Biała 2005, Kuria Diecezji Bielsko-Żywieckiej.
• Jan Paweł II: Pamięć i tożsamość. Rozmowy na przełomie tysiącleci. Kraków 2005, „Znak”.
• Jan Paweł II: Ojczyzna. Warszawa 2008, New Media Concept.
• Jędraszewski M.: Wybrać większą wolność. Karol Wojtyła o człowieku. Poznań 2004, Księgarnia św. Wojciecha.
• Juros H.: Piotr naszych czasów. „Więź” 1983, nr 8–10.
• Juros H.: Nowe zadania Kościoła w Polsce. „Przegląd Powszechny” 1993, nr 1 (857).
• Juros H.: Nauka, polityka naukowa i ludzie nauki w życiu Karola Wojtyły. Przyczynek do biografii naukowej Profesora i Papieża. „Nauka” 2005, nr 3.
• Kalinowski G.: Nauka i kultura w służbie człowieka: Jan Paweł II. „Commu­nio”. Międzynarodowy Przegląd Teologiczny 1998, nr 5.
• Lewowicki T.: W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej. W: T. Le­wowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Szczurek-Boruta (red.): Edukacja mię­dzykulturowa w Polsce i na świecie. Katowice 2000, UŚ.
• Lewowicki T.: Edukacja międzykulturowa – bilans otwarcia 2012. „Edukacja Międzykulturowa” 2012, nr 1.
• Miczka T.: Tożsamość na pograniczu w świetle ponowoczesności. W: I. No­wakowska-Kempna (red.): Uczeń na pograniczu językowym polsko-słowa­ckim. Bielsko-Biała 2007, ATH.
• Nikitorowicz J.: Pogranicze – Tożsamość – Edukacja międzykulturowa. Bia­łystok 2001, „Trans Humana”.
• Nikitorowicz J.: Edukacja międzykulturowa. W: T. Pilch (red.): Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1. Warszawa 2003, „Żak”.
• Nikitorowicz J.: Edukacja regionalna i międzykulturowa. Warszawa 2009, WAiP.
• Nikitorowicz J.: Fenomen wielokulturowości i prognozy rozwoju ku między­kulturowości. „Edukacja Międzykulturowa” 2012, nr 1.
• Nowak M.: Wartości i kultura w kontekście pogranicza i globalizacji. W: T. Le­wowicki, E. Ogrodzka-Mazur, A. Gajdzica (red.): Świat wartości i edukacja międzykulturowa. Cieszyn – Warszawa 2003, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyż­sza Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Nowak M.: Komunikacyjny i interakcyjny wymiar wychowania interkulturo­wego. W: T. Lewowicki, J. Urban, A. Szczypka-Rusz (red.): Język, komu­nikacja i edukacja w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn – War­szawa 2004, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Nowak M.: Wychowanie interkulturowe odkrywaniem różnic. W: T. Lewo­wicki, A. Szczurek-Boruta, B. Grabowska (red.): Przemiany społeczno­-cywilizacyjne i edukacja szkolna – problemy rozwoju indywidualnego i kształtowanie się tożsamości. Cieszyn – Warszawa – Kraków 2005, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Ofi­cyna Wydawnicza „Impuls”.
• Ogrodzka-Mazur E.: Kategoria tożsamości w analizach zmiany społecznej. Implikacje pedagogiczne do badań edukacji międzykulturowej. W: T. Le­wowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.): W poszukiwaniu teorii przydatnych w badaniach międzykulturowych. Cieszyn 2001, UŚ – Filia w Cieszynie.
• Ogrodzka-Mazur E.: Społeczne nauczanie Jana Pawła II a miłość, prawda i tolerancja w wychowaniu młodzieży z pogranicza. W: T. Lewowicki, A. Różańska, U. Klajmon (red.): Kwestie wyznaniowe w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn 2002, UŚ – Filia w Cieszynie.
• Ogrodzka-Mazur E.: „Nowy nieporządek świata” a kształtowanie (się) tożsa­mości globalnej. Ku pedagogice odpowiedzialności w XXI wieku. W: T. Le­wowicki, E. Ogrodzka-Mazur, J. Urban (red.): Społeczne uwarunkowania edukacji międzykulturowej. Konteksty teoretyczne. T. 1. Cieszyn – War­szawa – Toruń 2009, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Olbrycht K.: Prawda, dobro i piękno w wychowaniu człowieka jako osoby. Katowice 2002, UŚ.
• Olbrycht K.: Rola wychowania religijnego w wychowaniu międzykulturowym. W: T. Lewowicki, A. Różańska, U. Klajmon (red.): Kwestie wyznaniowe w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn 2002, UŚ – Filia w Cieszynie.
• Olbrycht K.: Rola kształcenia aksjologicznego w działaniach pedagogicznych w społecznościach wielokulturowych. W: T. Lewowicki, E. Ogrodzka­-Mazur, A. Gajdzica (red.): Świat wartości i edukacja międzykulturowa. Cieszyn – Warszawa 2003, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Peda­gogiczna ZNP w Warszawie.
• Olbrycht K.: Rola języka wartości w wychowaniu do kontaktów międzykultu­rowych. W: T. Lewowicki, J. Urban, A. Szczypka-Rusz (red.): Język, komu­nikacja i edukacja w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn – War­szawa 2004, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Olbrycht K.: Pedagogiczne konsekwencje personalistycznego ujmowania kul­tury na progu XXI wieku. W: D. Kubinowski (red.): Kultura współczesna a wychowanie człowieka. Lublin 2006, UMCS, Oficyna Wydawnicza Ver­ba.
• Poupard P. Kard.: Ten papież jest darem od Boga. Rozmowa z Marie-Joelle Guillaume. Wstęp abp J. Życiński. Katowice 2002, Księgarnia św. Jacka.
• Salij J.: Patriotyzm dzisiaj. Poznań 2005, W drodze.
• Sowiński S., Zenderowski R.: Europa drogą Kościoła. Jan Paweł II o Europie i europejskości. Wrocław 2003, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Styczeń T., SDS: Doświadczenie człowieka i świadczenie człowiekowi. „Znak” 1980, nr 3.
• Szczurek-Boruta A.: Edukacja i odkrywanie tożsamości w warunkach wielo­kulturowości. Szkice pedagogiczne. Katowice – Cieszyn – Kraków 2007, UŚ, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Szostek A., MIC: Doświadczenie człowieka i moralności w ujęciu kardynała Karola Wojtyły. „Znak” 1980, nr 3.
• Szostek A. MIC: Człowiek drogą Kościoła. Główne linie pontyfikatu Jana Pa­wła II. „Ethos”, numer specjalny 2005.
• Szostek A.: Od samostanowienia do daru z siebie i uczestnictwa. O Karola Wojtyły/Jana Pawła II koncepcji wolności. „Nauka” 2005, nr 3.
• Tischner J.: Między miłosierdziem a okrucieństwem. W: J. Tischner: Idąc przez puste Błonia. Wybór i oprac. W. Bonowicz. Kraków 2005, „Znak”.
• Wierzbicki A. M.: Stawialiśmy się społeczeństwem teologicznym. Wstęp. W: A. M. Wierzbicki: Polska Jana Pawła II. Lublin 2011, KUL.
• Witkowski L.: Ambiwalencje tożsamości z pogranicza kulturowego. W: M. M. Urlińska (red.): Edukacja a tożsamość etniczna. Toruń 1995, UMK.
• Wojtyła K.: Problem doświadczenia w etyce. „Roczniki Filozoficzne” 1969, z. 2.
• Wolsza K.: Aksjologiczna struktura człowieka a problem ontycznych podstaw moralności. W: P. Morciniec (red.): Ocalić obraz człowieka. Antropologicz­ne podstawy moralności. Opole 2003, UO.
• Wolsza K.: Prawa człowieka – lista życzeń czy wyraz afirmacji osoby? W: K. Wolsza (red.): Współczesne dylematy etyczne. Opole 2005, UO.
• Zenderowski R.: Religia a tożsamość narodowa i nacjonalizm w Europie Środkowo-Wschodniej. Między etnicyzacją religii a sakralizacją etnosu (narodu). Wrocław 2011, UWr.
• Żurek S. J.: Potrzeba „małych Asyży”. „Więź” 2005, nr 5–6.
• Żywoty Konstantyna i Metodego. Tłum. i oprac. T. Lehr-Spławiński. Warsza­wa 2000, „Alfa”.