TABLE OF CONTENTS

SPIS TREŚCI

Autor wyraża niepokój, wskazując, że paradygmat współistnienia kultur jest coraz częściej podważany mniej lub bardziej świadomymi wypowiedziami i działaniami. Przedstawia je w tekście, analizuje i wartościuje w kontekście działań edukacji międzykulturowej. Podkreśla, że edukacja międzykulturowa zawsze uczestniczyła w procesie przeciwstawiania się dehumanizacji i infrahumanizacji, i podaje przykłady jej działalności, jak też przykłady radykalnych tendencji ograniczających człowieczeństwo Innych oraz degradujących godność i wartość człowieka. W tekście pyta i podejmuje próby odpowiedzi, w jakim zakresie zatraciliśmy wartości humanistyczne i postawę wrażliwości. Analizuje, ilustruje, poszukuje przyczyn i wskazuje na znaczenie tych zjawisk w kontekście funkcji edukacji międzykulturowej. Zwraca uwagę na problem ideologizacji narodu i nowe zadania edukacji międzykulturowej wobec przedstawianych zjawisk i zachodzących procesów społeczno-politycznych.

Celem artykułu jest próba interpretacji nowego pluralistycznego typu cywilizacji oraz właściwości współczesnego społeczeństwa wielokulturowego w kontekście przestrzeni edukacyjnej. Na gruncie tego zaproponowano zastąpienie pojęcia edukacji wielokulturowej terminem edukacji polietnicznej, która skierowana jest na harmonizację wzajemnego stosunku między etnicznymi lub narodowymi społeczeństwami, a w ich granicach – między różnymi grupami społeczno-kulturowymi, mającymi różną identyczność kulturową (polityczną, regionalną, płciową, religijną, wiekową, profesjonalną i in.). Zaproponowano i uzasadniono nową architektonikę edukacji wielokulturowej, w centrum której znajduje się życiowy paradygmat jednostki. W związku z tym udowadnia się pięć najważniejszych strategii metodologicznych edukacji wielokulturowej, które są jej punktem orientacyjnym oraz źródłem życiowym.W artykule zostały także zarysowane problemy implementacji projektu edukacji wielo-kulturowej na Ukrainie, które utrudniają harmonizację życia społecznego oraz procesy dialogu międzykulturowego i porozumiewania się.

W artykule porównano konstruowanie tożsamości narodowej przyszłych nauczycieli w Słowacji i Serbii. Pomiaru tożsamości narodowej dokonano przy pomocą skali NAIT (National Identity Scale)1. Badana grupa składała się ze 163 studentów narodowości słowackiej i 163 narodowości serbskiej (N – 326), 12% mężczyzn i 88% kobiet. W obrębie obu badanych grup, poprzez międzykulturowe analizy porównawcze, dokonano ewaluacji parametrów wyniku surowego ankiety. Wyniki badań wskazują, że przyszli nauczyciele w Słowacji prezentują wyższy poziom i większą stałość tożsamości narodowej. Jednocześnie badanie dowodzi, że świadomość narodowa słowackich przyszłych nauczycieli wzmacniana jest poczuciem patriotyzmu, a serbskich studentów – poczuciem nacjonalizmu. Wyniki omówione zostały w kontekście szkolenia przyszłych nauczycieli, z perspektywy tolerancji i międzykulturowości. Konkluzja zawiera szkic koncepcji edukacji międzykulturowej.

Celem artykułu jest ukazanie współczesnej działalności stowarzyszeń polonijnych funkcjonujących na terytorium Przyirtysza na Syberii Zachodniej, ze szczególnym uwzględnieniem nauki języka polskiego. Przedstawiono sposób prowadzenia zajęć, obecność języka polskiego w placówkach oświatowych w Omsku oraz znaczenie języka polskiego dla osób uczęszczających na zajęcia organizowane przez stowarzyszenia polonijne. Artykuł ma charakter opisu etnograficznego, opartego na długoterminowych i stacjonarnych badaniach terenowych w Syberii Zachodniej.

W artykule przedstawiono organizację i funkcjonowanie polonijnych placówek kulturalno-oświatowych w regionie wschodniosyberyjskim. Opisano historię i warunki powstawania polonijnych placówek na Syberii, a także zaprezentowano analizę funkcjonowania oraz efekty działalności niektórych organizacji i stowarzyszeń polonijnych w wybranym regionie. W artykule omówiono między innymi działalność takich placówek, jak: Kulturalno-Narodowa Organizacja Społeczna „Polonia” Republiki Chakasji, Polskie Narodowo-Kulturalne Stowarzyszenie „Polonia Minusińska”, Krasnojarska Regionalna Narodowo-Kulturalna Autonomia „Dom Polski”, Polska Autonomia Kulturalna „Ogniwo” w Irkucku i kilka innych. Zwrócono uwagę także na znaczenie tych placówek w kultywowaniu polskich tradycji oraz w podtrzymywaniu polskiej tożsamości kulturowej.

Artykuł traktuje o pojmowaniu edukacji wielokulturowej wśród rosyjskich uczonych, zostały w nim opisane i omówione jej typologie oraz cele. Autorzy charakteryzują również aktualny stan rozwoju i rolę edukacji wielokulturowej w systemie oświatowym Federacji Rosyjskiej oraz jej faktyczną realizację w praktyce edukacyjnej w rosyjskich szkołach. Omawiają także nie do końca wydolną formułę edukacji wielokulturowej funkcjonującą w tym kraju, jak również wskazują na ważne zadanie, jakie pełni edukacja międzykulturowa w wielonarodowym i wieloetnicznym społeczeństwie rosyjskim.

Kompetencje do komunikacji międzykulturowej zostały uznane jako niezbędne do funkcjonowania we współczesnej rzeczywistości społecznej, czego przykładem jest m.in. aktywność młodzieży w programach wymiany międzynarodowej na uczelniach w ramach programu Erasmus czy uczestnictwo uczniów szkół ponadgimnazjalnych w programie Comenius. Wzrosła również popularność podejmowania przez młodzież studiów na uczelniach poza granicą własnego kraju. Ten rodzaj kontaktów sprzyja poznawaniu odmiennych kodów kulturowych, dostrzeganiu i oswajaniu się z Innością, uczeniu się i budowaniu poprawnych relacji międzykulturowych. Inność na poziomie kultury stała się elementem codzienności także z powodu migracji ekonomicznych, turystyki kulturowej czy współpracy ponadgranicznej w sferze ekonomiczno-gospodarczej w ramach programów unijnych. Warto podkreślić, że kiedy nie dochodzi do faktycznego kontaktu pomiędzy jednostkami, wówczas Inny może być postrzegany stereotypowo, często jako zagrażający, a nie interesujący. Literatura naukowa, w tym polska, dostarcza wielu opracowań na temat efektów międzykulturowych relacji1, tym samym tworząc coraz szerszą perspektywę proponowanych rozwiązań i ujęć metodologicznych: sposobów zbierania danych i pomiaru tych kompetencji. Dla pedagogów otworzyła się zatem przestrzeń wymiany myśli, kreślenia nowych rozwiązań edukacyjnych i wychowawczych. Także weryfikowania i pogłębiania dotychczasowych wyników badań nad kompetencjami do komunikacji międzykulturowej. W niniejszym tekście zaprezentowano wyniki badań przeprowadzonych wśród studentów polskich i ukraińskich studiujących na uczelniach wyższych w Lublinie. Do badań wykorzystano Skalę Wrażliwości Międzykulturowej autorstwa G. Chena i W. Starosty2 przetłumaczoną na język polski i ukraiński. Jest to pierwsze w Polsce badanie tym narzędziem i traktowaliśmy je jako pilotażowe.

Przedmiotem rozważań tekstu są przysłowia, aforyzmy, związki frazeologiczne, wyrażenia przysłowiowe i porzekadła wykorzystujące motyw psa w opisie jakiejś cechy ludzkiej lub zjawiska świata rzeczywistego, występujące w języku polskim oraz w językach należących do irańskiej grupy językowej: perskim, tadżyckim i szugnońskim. W badaniach nad przysłowiami i frazeologią zastosowano metodę etnolingwistyczną. Wykazano istnienie znacznych podobieństw z metaforami polskimi. Z perspektywy koncepcji ucieleśnionego i osadzonego w kulturze umysłu (EEM), traktującego metafory jako reprezentacje umysłowe, świadczy to o znacznym podobieństwie tak odległych kultur, jakimi są polska i irańska. Podobieństwa te wskazują na istnienie w jakiejś głębszej warstwie faktycznej jedności doświadczenia człowieka niezależnie od różnic dzielących ludzi żyjących w różnych kulturach.

W artykule porównano sposoby prowadzenia współpracy transgranicznej w szkołach w trzech euroregionach na granicy czesko-polskiej. Tekst oparty jest na analizie mikroprojektów, które realizowano we wszystkich tych euroregionach. Badania w zaskakujący sposób zaprzeczyły hipotezie wstępnej o spodziewanym najczęstszym wykorzystaniu funduszy UE we współpracy transgranicznej szkół w Euroregionie Těšín/Cieszyn Silesia, ze względu na historyczne powiązania obu części euroregionu i bardzo nieznaczną barierę językową. Hipoteza ta zakładała również najniższą intensywność i jakość współpracy w Euroregionie Nisa-Nysa-Neisse. Analiza wykazała, że pomimo pewnego korzystnego „początkowego nastawienia” do współpracy transgranicznej w Euroregionie Těšín /Cieszyn Silesia, nie poskutkowało ono największą liczbą aktywności w zakresie współpracy w edukacji. Należy to przypisać faktowi, że współpraca szkół nie jest rozumiana jako priorytet przez władze euroregionu. Zatem element ważniejszy niż „korzystne początkowe nastawienie” musi zostać dostrzeżony w aktywnym podejściu uczestników współpracy transgranicznej – głównie w sekretariatach euroregionów – do współpracy szkół.

Artykuł porusza kwestie rozwijania kompetencji międzykulturowych w procesie niezawodowej pracy teatralnej. Pierwsza część artykułu opisuje międzykulturowe poszukiwania twórców teatralnych XX wieku, które stanowią wprowadzenie do zagadnienia międzykulturowości w działaniach teatrów podejmujących w swej pracy temat wielokulturowego dziedzictwa północno-wschodniego pogranicza Polski. W drugiej części artykułu autorka analizuje praktykę teatralną jako metodę kształtowania kompetencji międzykulturowych aktorów, realizowaną poprzez formę artystycznej pracy nad dziedzictwem przeszłości.

Artykuł dotyczy kwestii związanych z wprowadzaniem treści z zakresu edukacji wielokulturowej na lekcjach języka obcego w klasach niższych. Zostały w nim przedstawione praktyczne rozwiązania, dzięki którym nauczyciel może uatrakcyjnić zajęcia, zaciekawić uczniów, a tym samym zachęcić ich do aktywnego udziału. Pozwoli im to na poszerzenie swojej świadomości wielokulturowej, która we współczesnym, zróżnicowanym kulturowo świecie jest podstawą do fascynacji, akceptacji i tolerancji wobec innych kultur.

Pogranicze jest kategorią, która doczekała się wielu rozstrzygnięć teoretycznych, zarówno na gruncie filozofii, jak i socjologii czy pedagogiki. Na potrzeby prezentowanych analiz przyjęłam kategorię pogranicza w ujęciu terytorialnym, w którym jest to obszar, wspólna przestrzeń, na której funkcjonują dwie lub więcej grupy etniczno-kulturowe. Formy współżycia ukształtowane są poprzez bycie obok – styczność z sobą i wzajemne kontakty. To przenikanie się, mieszanie kultur sprawia, że jest bardzo specyficznym terytorium. Przestrzeń, na której w sposób naturalny mogą zostać wypracowane normy warunkujące życie blisko siebie – mimo dostrzeganych różnic. Relacje na Pograniczu są zależne od wielu czynników. Część z nich związana jest z działaniami podejmowanymi indywidualnie przez poszczególne osoby, inne są inicjowane, promowane i realizowane przez różnego rodzaju instytucje, organizacje, związki i stowarzyszenia. Na Pograniczu polsko-czeskim w sposób bardzo intensywny rozwija się współpraca transgraniczna. W przygotowanym tekście prezentowane są analizy uzyskanych wyników badań prowadzonych wśród nauczycieli. Autorkę interesowało, czy badani angażują się w działania transgraniczne i jak je oceniają.