The role of electoral commissioner in the process of dividing municipalities into electoral districts for municipality council elections according to Electoral Code

The Electoral Code of 2011 made a significant change in the existing rules for the conduct of elections of councilors to municipal councils introducing the principle that these elections in most municipalities in Poland will be held in single-member districts. This has caused the need for a new division of the municipalities into electoral districts, according the rules described in Electoral Code and in the guidelines of National Electoral Commission. The electoral commissioners are important in this process, because their task is to oversee the obey the electoral law by the local authorities. Their powers include i.e. the right to resolve complaints about municipal council resolution concerning the division of the municipality into electoral districts and the right to replace the municipal resolution by their own resolution if the local authority failed to perform its obligations on time or in a manner consistent with the law. The granting of these competencies to the electoral commissioners raises serious doubts as to whether the provisions of Electoral Code are not inconsistent with the Constitution of the Republic of Poland, and does not violate the supervisory powers of voivodes. The goal of this paper is to show the role of electoral commissioner in the process of dividing municipalities into electoral districts for municipality council elections according to Electoral Code, especially according to the line of the Constitutional Court expressed in the justification of the sentence in the case P 5/14.

TABLE OF CONTENTS

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

INTRODUCTION

Autor traktuje kulturę jako czynnik różnicujący ludzi i grupy i w tym kontekście wskazuje na problemy tożsamościowe przyjmując, że nikt nie jest zakładnikiem odziedziczonej kultury. Na przykładzie Piotra Lachmana, poety i pisarza, przedstawia problem jednoczesnego bycia Polakiem i Niemcem, problem ustawicznego bycia na pograniczu kultur, prowadzenia wewnętrznego dialogu tożsamościowego. Odwołując się do filozofów dialogu i innych autorytetów ukazuje wartość relacji z Innym w procesie własnego rozwoju.
Autor tekstu zwrócił uwagę na zakodowane w umysłach ludzkich dogmaty jako zagrożenie w rozwoju tożsamości oraz wskazał na zadania edukacji międzykulturowej w procesie kształtowania tożsamości ponadnarodowej, transkulturowej. Przedstawił, jak istotne obecnie, w kształtowaniu społeczeństw wielokulturowych, jest uznanie i rozumienie nowych, dynamicznych tożsamości hybrydowych.

Wojna w Syrii spowodowała w 2015 roku masowe migracje uchodźców do Europy, co zostało potraktowane jako narastający problem, a nie wyzwanie. Polska temu wyzwaniu nie sprostała i nie przyjęła żadnych uchodźców. W tym kontekście warto się zastanowić nad tym, czy Polska w ogóle jest gotowa do funkcjonowania we współczesnym zróżnicowanym świecie. Co można zrobić, by tę gotowość podnieść? Kryzys syryjski zakwestionował także dojrzałość Unii Europejskiej jako wspólnoty społecznej i obnażył fakt, że przyświecająca idei stworzenia Unii motywacja oparta na wspólnocie interesów, jest za słaba dla tworzenia kulturowej jedności1. W dobie kryzysy syryjskiego, okazuje się, że tożsamość europejska jest nadal krucha.

Rozwój psychologii kulturowej i badań międzykulturowych dostarcza nowych narzędzi opisu i analizy instytucji małżeństwa. Jest ono już nie tylko systemem o określonych funkcjach, ale także związkiem, którego cechy i sposób funkcjonowania są w istotnym stopniu regulowane przez wartości i normy kulturowe. Koncepcje wartości kulturowych stanowią dobrą podstawę interpretacji życia małżeńskiego w kontekście porównań różnych systemów wartości. Wyjaśniają one, jak definiowana jest miłość jako ważna zasada doboru w pary i jak kształtują się relacje małżeńskie (władza, atrakcyjność wzajemna, komunikowanie się, konflikty i negocjacje), szczególnie w przypadku małżeństw wielokulturowych, do których partnerzy wnoszą różne doświadczenia i tradycje.

Antropologia pedagogiczna jako określona dziedzina nauki zaczęła kształtować się w XIX wieku. Filozofowie i pedagodzy z różnych państw zaczęli wypowiadać się na temat roli antropologii pedagogicznej w nauczaniu i wychowaniu i opracowywać ją jako samodzielną dziedzinę wiedzy filozoficznej i pedagogicznej. W Niemczech opracowaniem antropologii pedagogicznej jako samodzielnej dziedziny wiedzy zajmował się Karl Schmidt (1819–1864) wraz ze swoimi uczniami, a w Rosji – Konstanty Uszyński (1823–1870), również wspólnie ze swoimi uczniami. W istocie były to dwie szkoły, które nie zawsze wiedziały o swoim istnieniu i pracowały samodzielnie.
Aktualnie w antropologii pedagogicznej istnieje dość duża liczba jej definicji, a także punktów widzenia, jeżeli chodzi o metodologię i metody badawcze. Jeżeli uwzględnimy badania antropologów przeprowadzone w Anglii, Francji, Rosji, USA i Niemczech, to możemy wyróżnić kilka podejść dotyczących definicji antropologii pedagogicznej. Antropologia pedagogiczna rozpatrywana jest jako: 1. metodologia nauk o wychowaniu i jako swoista podstawa pedagogiki ogólnej, do której wchodzą wyniki wiedzy naukowej na temat człowieka w procesie wychowania; 2. jednolita i systemowa wiedza o człowieku wychowywanym i wychowującym i jako samodzielny kierunek o nauczaniu; 3. jako integracyjna nauka o człowieku – podmiocie i przedmiocie kształcenia; 4. jako nauka uogólniająca różnorodną wiedzę o człowieku – podmiocie wychowania, co z kolei wymaga określenia jej metod, przedmiotu, podmiotu, celów i zadań; 5. antropologia pedagogiczna i międzykulturowa, która systematyzuje i podsumowuje cały system wiedzy, umożliwiający regulowanie zarówno problemu Ja, jak i problemu współzależności Ja z innymi Ja oraz pracę w systemie „człowiek–człowiek”.

W artykule zostały poddane analizie naukowe badania komparatystyczne ukraińskich uczonych dotyczące rozwoju pedagogiki w Rzeczypospolitej Polskiej oraz doświadczenia tego kraju w reformowaniu systemu edukacji w kontekście eurointegracji. Podkreślono, że dla ukraińskich uczonych polskie doświadczenia są najbardziej aktualne i interesujące, o czym świadczą liczne publikacje w czasopismach naukowych oraz dysertacje. Określono i przeanalizowano ponadto podstawowe grupy tematyczne takich badań, jak: rozwój edukacji uniwersyteckiej; edukacji międzykulturowej; profesjonalne przygotowywanie przyszłych nauczycieli; modernizacja edukacji zawodowej; transformacje w systemie edukacji szkolnej; nauczanie i wychowywanie uczniów; analiza sylwetek postaci historycznych, które włożyły wielki wkład w rozwój nauk pedagogicznych; nowe podejścia do zarządzania systemem edukacji. Odwołano się do fundamentalnych badań polskich uczonych w zakresie wymienionej problematyki. Sformułowano wniosek, zgodnie z którym polskie szkoły naukowe, reformy w dziedzinie edukacji są katalizatorem naukowych idei ukraińskich uczonych w dziedzinie pedagogiki, wzorem modernizowania edukacji w kontekście jej europejskiego rozbudowywania.

Rodzina i szkoła nie zawsze stanowią kompatybilne środowiska wychowawcze, zwłaszcza w sytuacji różnic kulturowych, wynikających z przynależności do odmiennych narodowo i etnicznie grup. Istnieje potrzeba wielodyscyplinarnych analiz dotyczących transmisji i reprodukcji wartości kulturowych i roli szkoły w uwzględnianiu owych różnic w praktyce szkolnej.
Przed szkołą pojawiają się szczególne zadania o charakterze regulacyjnym, aksjologicznym, adaptacyjnym, służącym jednocześnie integracji środowisk kulturowo odmiennych ale uwzględniających także potencjał kulturowy grup mniejszościowych. W prezentowanym artykule odmienność habitusów trzech wybranych mniejszości i grup etnicznych (Wietnamczycy, Czeczeni i Romowie w polskiej szkole) została poprzedzona teoretycznymi rozważaniami z wykorzystaniem elementów teorii Pierre’a Bourdieu i Basila Bernsteina. W każdej z nich podkreśla się kwestie związane ze stratyfikacją społeczną, która z uwagi na różnice w habitusach, poziomach sprawności lingwistycznej i „przemocy” symbolicznej kultury grupy większościowej stawia pod znakiem zapytania szanse edukacyjne i integrację społeczną mniejszości w przestrzeni szkoły. Obok przykładów dobrej integracji społecznej (uczniowie wietnamscy) szkoła jest miejscem barier interakcyjnych (uczniowie czeczeńscy) oraz przestrzenią, w której dokonuje się świadomy wybór izolacji w celu ochrony własnej tożsamości (Romowie).

Od połowy lat 90. XX wieku w Republice Czeskiej coraz częściej podejmowana jest kwestia edukacji międzykulturowej. Głównym celem niniejszego opracowania jest charakterystyka ról rodzicielskich wietnamskich rodziców. W pracy przyjrzano się różnymi rodzajami postaw i wpływów rodziców na edukację dzieci. W artykule przedstawiono strategie edukacyjne podejmowane przez rodziców wietnamskich dzieci. Jednocześnie praca ujawnia znaczenie edukacji dla rodzin imigrantów. Z punktu widzenia wietnamskich rodziców najistotniejsze jest zapewnienie dzieciom pełnej integracji ze społeczeństwem czeskim.

Przedmiotem podjętych rozważań uczyniłam kwestię kształtowania tożsamości dzieci wychowanych w rodzinach mieszanych. W świetle trzech europejskich raportów chciałabym odpowiedzieć na pytanie, czy jest to kulturowe wzbogacenie, zagubienie czy może wykluczenie dla jednostki? Raporty niemiecki, holenderki i francuski ukazują konsekwencje dla dojrzewania w obliczu poważnych wyzwań identyfikacyjnych młodych osób pochodzenia żydowskiego. Staram się dokonać porównań rezultatów badawczych trzech zespołów, poszukując cech wspólnych dla tych krajów, a także starając się wskazać specyfikę badanych obszarów kulturowych.

W podjętych rozważaniach autorzy analizują obecny stan tożsamości Polaków zamieszkujących na terenach Ukrainy wschodniej ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji językowej na Donbasie. Przeprowadzone badania pozwalają stwierdzać, iż ze względu na specyficzne mechanizmy tygla kulturowego w Ukrainie wschodniej tworzy się jakościowo nowy gatunek kultury polskiej. W środowiskach polonijnych, gdzie nie ma ciągłości kultury ojczystej, kultywowane są tylko niektóre jej elementy, o czym często decyduje nieliczna grupa działaczy i społeczników. Dlatego tak zwany renesans polskiej mniejszości na Wschodzie ma charakter spontaniczny i nieukierunkowany. Dotyczy to również znajomości języka polskiego i motywacji podjęcia jego nauki.

Autorka tekstu podejmuje problematykę relacji między językiem a edukacją. Egzemplifikacją jest kultura kaszubska. Postrzega język jako element gry o tożsamość etniczną (kulturową). Ponadto opisuje proces zmiany statusu (prestiżu) języka kaszubskiego, co odzwierciedla się w podejściu do formalnej edukacji kaszubskiej. Uznanie mowy kaszubskiej jako języka przekłada się na uznanie prawa do edukacji kaszubskiej.

Artykuł stanowi prezentację projektu badawczego mającego na celu diagnozę przygotowania polskich nauczycieli i pedagogów (pracujących na różnych etapach kształcenia formalnego) w zakresie edukacji międzykulturowej. Podjęta w projekcie problematyka stanowi odpowiedź na zmiany zachodzące we współczesnym świecie (w tym – na szczególnie wyrazistą w ostatnich latach – intensyfikację ruchów migracyjnych), które wymagają od nauczycieli wiedzy merytorycznej i metodycznej do pracy w zróżnicowanej kulturowo klasie/szkole i wielokulturowym społeczeństwie. Podstawę warsztatu metodologicznego stanowi zbiór autorskich narzędzi – kwestionariusz ankiety i skale pomiarowe, stworzone w efekcie wcześniejszych poszukiwań badawczych i zaadoptowane informatycznie do realizacji badań ogólnopolskich i międzynarodowych.

Wzrost liczby studentów zagranicznych na polskich uniwersytetach jest z jednej strony zjawiskiem pożądanym, a z drugiej – stanowiącym wyzwanie dla wszystkich członków środowiska akademickiego. Szczególnie interesujące w kontekście internacjonalizacji uczelni publicznych wydają się relacje cudzoziemców ze studentami polskimi, będące czynnikiem determinującym ich adaptację do nowych warunków edukacyjnych i społecznych.
Niniejszy tekst zawiera wyniki badania ankietowego mającego na celu diagnozę sytuacji studentów zagranicznych oraz ich relacji ze studentami z Polski. W badaniu udział wzięło 73 cudzoziemców realizujących studia po angielsku na Uniwersytecie Wrocławskim w roku akademickim 2016–2017. Zapytano ich m.in. o stosunek do Polaków, intensywność kontaktów z innymi studentami oraz uczestnictwo w życiu uczelni.
Uzyskane odpowiedzi pozwoliły sformułować wniosek, że relacje między studentami zagranicznymi i polskimi są rzadkie, co wynika przede wszystkim z braku okazji do spotkań (studenci cudzoziemscy biorą udział w skierowanych specjalnie do nich zajęciach, zwykle też mieszkają w przeznaczonych dla nich domach studenckich) oraz z bariery językowej.

Problematyka artykułu dotyczy percepcji wartości, jakie wypromowała i promuje Reformacja. Przedstawiam tło i genezę powstania ruchu reformacyjnego w Europie i na ziemiach polskich, pokazując dynamikę i zakres jego oddziaływania. Nakreślam istotę filarów Reformacji w rozumieniu teologicznym oraz postrzeganie i percepcję dziedzictwa Reformacji przez współczesną młodzież licealną na podstawie przeprowadzonego wywiadu skategoryzowanego.

W artykule zostały zawarte obszerne fragmenty analizy kapitału społecznego opracowanej dla burmistrza Lubska. Autor przedstawia także założenia koncepcji edukacji międzykulturowej adresowanej do społeczeństwa małego miasta. Celem autora jest zainicjowanie dyskusji nad formami współpracy między przedstawicielami władz samorządowych i środowiskiem akademickim w dziedzinie projektowania i realizowania koncepcji edukacji międzykulturowej. Przedstawiony dokument zawiera sugestie działań władz miasta, instytucji samorządowych i organizacji społecznych, na zasadach współpracy międzypokoleniowej.

Autorka w swym tekście pragnie zaprezentować „dobre praktyki w zakresie edukacji wielokulturowej”, jakie prowadzi w ramach programów europejskich Zespół Szkół Technicznych im. płk. Gwidona Langera w Cieszynie. Nauczyciele i uczniowie szkoły zdobywają i poszerzają doświadczenia w zakresie kształcenia zawodowego w Hiszpanii i na Ukrainie. Zasadnicza tematyka projektu koncentrowała się wokół spraw branżowych odpowiadających na zapotrzebowanie aktualnego rynku pracy. Młodzi ludzie mieli okazję poznać i porównać zawody zdobywane w ich szkołach, zawody swojego miasta, sprawdzić swoje umiejętności zawodowe podczas różnorodnych warsztatów i zajęć praktycznych w różnych pracowniach. Młodzież poprzez międzynarodowe praktyki zawodowe zapoznaje się również z historią i kulturą danego kraju, a co warto podkreślić, uczy się języków.
W artykule Autorka podaje programy, jakie są realizowane w praktykach zagranicznych i zwraca uwagę na edukację wielokulturową obecną w Hiszpanii i na Ukrainie, jak również wskazuje na zadania, jakie pełni edukacja międzykulturowa w wielonarodowym i wielowyznaniowym społeczeństwie tych krajów.

REVIEW

REVIEW

PROFESSORIAL TITLES, HABILITATION AND DOCTORAL THESES

CHRONICLE

CHRONICLE

BIBLIOGRAFIA

BIBLIOGRAPHY

NOTES ABOUT AUTHORS

TABLE OF CONTENTS

SPIS TREŚCI

Eksperci z Komitetu ds. Prognozy Polskiej Akademii Nauk (M. Kleiber, J. Kleer i inni) stwierdzili, że dalszy rozwój Polski, a także zmniejszenie zacofania cywilizacyjnego kraju w porównaniu z rozwiniętymi krajami zachodnimi, zależą od tego, czy Polska może pokonać bariery występujące w jej systemie kulturowym, które nagromadziły się z biegiem lat. Nowoczesny i spójny system edukacyjny jest warunkiem wstępnym takiej zmiany kulturowej. Autor uważa, że dalszy rozwój Polski zależy od fundamentalnego przeglądu systemu edukacyjnego, stanowiącego problem o najwyższym stopniu trudności (aporeme). Dzieje się tak dlatego, że aktualny system edukacji jest niespójny, przednowoczesny i nękany przez wiele patologii. Potrzebna jest ogólnie przyjęta zmiana modelu myślenia o edukacji – zmiana paradygmatu – któremu powinno towarzyszyć tworzenie instytucji strategicznej na najwyższym szczeblu. Instytucji, która konsekwentnie wdrażałaby wieloletni program zmian w systemie edukacji. Autor przytacza dwa przykłady tak udanej zmiany powiązanej: w Korei Południowej i Rosji. W Korei Południowej trwa długotrwały proces stopniowych zmian edukacyjnych, który pojawił się poprzez opór przeciwko tradycji kolonialnej i dyktaturze wojskowej. W Rosji, w czasie rządów Gorbaczowa, nagle pojawiła się propozycja kompleksowej zmiany wychowawczej, wynikającej z pracy wybitnych intelektualistów. Działania stanowiły reakcję i odwrócenie autorytarnych, centralizacyjnych rozwiązań, które były stosowane przez lata. Zamienione zostały one na zachodnie, sprawdzone rozwiązania. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku polscy pedagodzy wysunęli także nowoczesne i postępowe propozycje zmiany podstaw systemu edukacyjnego (L. Witkowski). Jednak propozycje te nie zostały zrozumiane, a tym bardziej wdrożone przez całe dziesięciolecia (z powodu wojny i komunizmu). Autor zastanawia się, czy możliwe jest jednoczesne zaprojektowanie systemowej zmiany edukacyjnej i wdrożenie jej przez politycznie niezależny i strategiczny organ wykonawczy.

Zasadniczym celem artykułu jest nakreślenie odmienności ontologicznych, funkcjonalnych i aksjologicznych różnorodnych podmiotów bezpieczeństwa, a tym samym szerokiego zakresu jego definicji, która respektować musi co najmniej dwa dopełniające się kryteria, a więc kogo i w jaki sposób definicja ta dotyczy. Istotnym zadaniem tekstu jest także wskazanie na przyczyny zainteresowania problematyką bezpieczeństwa kulturowego w coraz bardziej wielokulturowym, hybrydalnym i płynnym świecie transformacji społecznych epoki postglobalnej, która bynajmniej nie prowadzi do kulturowej unifikacji społeczności i narodów, a wręcz odwrotnie – do wielowymiarowej ich dywersyfikacji. W analizie atrybutów, fenomenów oraz wyzwań bezpieczeństwa kulturowego przywołana zostaje ponad sześćsetletnia i zapomniana tradycja polskiej szkoły prawa międzynarodowego z początku XV wieku, która powstała na bazie koncepcji prawa narodów Pawła Włodkowica, rektora Akademii Krakowskiej i jednego z najwybitniejszych myślicieli polskiej myśli społecznej w wielokulturowej epoce Rzeczpospolitej doby Jagiellonów. Powstałe wówczas koncepcje mogą być inspiracją aksjologii bezpieczeństwa kulturowego odróżnionego od kultury bezpieczeństwa oraz budować międzykulturową perspektywę zrównoważonego modelu relacji osób, grup i organizacji jako konstruktu generującego bezpieczeństwo kulturowe we współczesnej przestrzeni komunikacyjnej i kulturowej współczesnego świata, wyznaczając rolę, jaką spełniać mają w nim refleksja akademicka, edukacja międzykulturowa i aksjologia zrównoważonego rozwoju.

W tekście prezentuję taki sposób rozumowania, zgodnie z którym rozwój zdolności komunikacyjnych w zakresie komunikacji międzykulturowej jest złożonym procesem, który przynosi najlepsze efekty, jeśli jest motywowany wewnętrznie – indywidualnymi dążeniami podmiotu. Takie motywacje pomagają, a w zasadzie tylko one umożliwiają zrozumienie Innego, w oparciu o przekraczanie własnych granic poznawczych. Wrażliwość na różnice kulturowe, świadomość tego, jakie one są i jak można je wyznaczać, podnoszą poziom empatii. Wzmacnianie kompetencji kulturowych w zakresie komunikacji międzykulturowych sprzyja rozumieniu innych, osób reprezentujących najróżniej definiowane grupy i kategorie społeczne. Sprzyja to redukowaniu zjawiska „niewidzialnych grup” – takich, które są postrzegane jako niekomfortowy partner komunikacyjny, którego się unika.

Autorka stawia tezę, że wspieranie rozwoju duchowości jest jednym z najważniejszych, fundamentalnych celów edukacji. Uzasadnienie tezy przeprowadza w dwóch etapach. Najpierw wyjaśnia współczesne sposoby rozumienia duchowości, jej związki z religijnością oraz miejscem przyznawanym sacrum i profanum we współczesnych społeczeństwach. Wykorzystuje w tym celu typologię relacji religii i życia społecznego Charlesa Taylora. Ostatecznie proponuje rozumienie duchowości jako podmiotowości zorientowanej w myśleniu, przeżywaniu i działaniu na przekraczanie natury, w celu świadomej, wolnej i odpowiedzialnej realizacji wartości absolutnych, uniwersalnych, ogólnoludzkich. W drugim etapie analizuje możliwości i sens edukacyjnego wspierania rozwoju duchowości. Rozważania kończy propozycja postulowanego programowego zakresu wspierania rozwoju duchowości.

W programowych wypowiedziach o edukacji międzykulturowej, wskazujących na jej zasadnicze cele i powinności, przyjmuje się, że należy do nich również poszukiwanie wartości mających wymiar uniwersalny, kształtowanie umiejętności komunikowania międzykulturowego, co wymaga przekraczania granic własnej kultury, wychodzenia na wielokulturowe pogranicza zróżnicowania religijnego i pluralizmu światopoglądowego. Uwzględnia się przy tym przemianę (przemianę duchową), która powinna zachodzić w kimś, kto przyjmuje za własne cele i powinności edukacji międzykulturowej, kto dąży do ich urzeczywistniania, kto z tej racji ćwiczy się w sprawnościach niezbędnych do uczestniczenia w relacjach międzykulturowych. Co więcej, uznaje się, iż dzięki temu może on stawać się „bogatszym wewnętrznie”. Ten zestaw przekonań, leżących u podstaw edukacji międzykulturowej, współgra z kwestiami sygnalizowanymi w tytule, gdzie mowa o klasycznie rozumianym ćwiczeniu duchowym oraz zwraca się uwagę na „wartości ponadkulturowe”, czyli wartości postrzegane jako uniwersalne.
Nawiązuję m.in. do myśli pedagogicznej Tadeusza Kotarbińskiego, łączącego doskonalenie kultury duchowej – wyrażające się m.in. otwartością na wartości i sprawy uniwersalne – z kształtowaniem „ludzi wspólnie rozumnych”. Jako wiodącą kwestię, która może być też przedmiotem ćwiczenia duchowego, będącego formą uprawiania edukacji międzykulturowej, obrano sposoby rozumienia prawdy, dobra i piękna, czyli wartości określanych mianem „ponadkulturowych”, zespolonych z kształtowaniem życia duchowego człowieka. Analizę znaczenia i roli tych wartości usytuowano w interesującym edukację międzykulturową kontekście wielokulturowości i pogranicza, zróżnicowania religijnego i pluralizmu światopoglądowego oraz kompetencji służących komunikacji międzykulturowej. W tym kontekście usytuowane są także – podjęte m.in. za Władysławem Stróżewskim – pytania o rozumienie tych wartości, które uznaje się za jakości przekraczające (transcendujące) ograniczenia danej formacji kulturowej (za wartości transkulturowe). Tak ukierunkowane dociekania mają być przyczynkiem do dalszego rozwoju polskiej koncepcji edukacji międzykulturowej. Mogą być odczytane jako przykład współdziałania refleksji pedagogicznej i filozoficznej, jako ich wspólny wkład do edukacji międzykulturowej. Mogą zachęcać do rozwijania refleksji filozoficznej i aksjologicznej nad problematyką podejmowaną przez pedagogikę i edukację międzykulturową.

Tożsamość jest jedną z kluczowych kategorii, która z uwagi na zmiany kulturowe, światopoglądowe czy ideologiczne uzyskała swoiste reprezentacje interpretacyjne w dyskursach oraz przestrzeni społecznej. Zmiany te skłaniać powinny do refleksji nad dotychczasową percepcją, a także recepcją fundamentalnych kategorii pozwalających zrozumieć, czym współcześnie jest tożsamość i jakie jest jej osadzenie w źródłach podmiotowości rozumianej w perspektywie wykładni Heideggerowskiego bycia-w-świecie (Dasein) czy Lacanowskiego pragnienia oraz relacji do Innego. Egzemplifikacja tych ontologicznych i fenomenologicznych reprezentacji nie jest przypadkowa, nie jest też wyborem dyskursu nazywanego z nieukrywaną dziś dezaprobatą – postmodernistyczną manierą uznawaną w swej ignorancji za (post)prawdę. Wyłonienie przedstawianych w tekście fenomenów kulturowych jest celowym ukazaniem spektrum takiego rodzaju hermeneutyki, która pozwala na uwzględnienie współczesnego rozumienia człowieka jako bytu uwikłanego w postęp technologiczny, określanego przez interes poznawczy i jednocześnie poddanego konieczności emancypacyjnej jako niezbywalnego prawa jednostki wyznaczającego jej miejsce w świecie i dla świata. Z drugiej strony mamy do czynienia z podmiotem, który niezmiennie uwikłany jest we własną historię rodzinną, lęki egzystencjalne czy jednostkowe kompleksy wynikające z nieadekwatności wobec otaczającej rzeczywistości i niepewnych relacji z Innym.

W artykule podjęto rozważania dotyczące nauczania języka romskiego studentów – przyszłych nauczycieli tego języka w Bułgarii. Język romski jest ojczystym językiem wielu dzieci romskich. Są one przygotowywane w rodzinach i przedszkolach do uczenia się dwóch języków równolegle – ojczystego romskiego oraz bułgarskiego. Po dokonaniu analizy literatury naukowej z zakresu edukacji międzykulturowej w Bułgarii i w Europie autor zamieszcza krótką prezentację metodologii używania filmów wideo w procesie nauczania w szkole podstawowej oraz dokonuje oceny roli tychże filmów w rozwoju mowy dzieci romskich w obu językach.

Niniejsze opracowanie jest poświęcone muzyce romskiej, wyjątkowemu skarbowi kultury romskiej. Muzyka, która znajduje się w centrum kilku dyscyplin ściśle związanych z pedagogiką społeczną, jest jedynym pozytywnym stereotypem kulturowym i możliwym pomostem między mniejszością romską a społeczeństwem większościowym. Przedmiotem pracy są teksty pieśni cygańskich służące jako środek autoekspresji grupy etnicznej, odzwierciedlający doświadczenia życiowe i warunki życia oraz stanowiący wzmacniający atrybut kultury romskiej. Treści pieśni romskich, jako źródło głębokiego i autentycznego świadectwa samych Romów, zostały poddane analizie mającej na celu znalezienie najbardziej znaczących problemów społeczno-pedagogicznych.

Dzieci trzeciej kultury są stosunkowo nowym podmiotem badań w Republice Czeskiej. Niniejsze badania jakościowe obejmują dzieci, których językami ojczystymi są czeski i angielski, a każdy z rodziców ma inne zaplecze kulturowe. Ich dzieci uczęszczające do szkół podstawowych w Republice Czeskiej muszą często pokonać innego rodzaju problemy dotyczące przygotowania się do nauki szkolnej niż ich jednokulturowi rówieśnicy. W części metodologicznej staram się zidentyfikować te problemy oraz powody zamieszkania tego typu rodzin mieszanych w Republice Czeskiej, mimo że nie zawsze jest to dla ich dzieci łatwe.

Położenie geograficzne może być czynnikiem sprzyjającym nawiązywaniu bliższych międzysąsiedzkich relacji. Dzisiaj liczne granice – tak jak właśnie polsko-czeska – mają charakter „zdematerializowany” i istnieją w pamięci i świadomości ludzi. Czy jednak rzeczywiście bliskie sąsiedztwo, podobne uwarunkowania społeczne i kulturowe a nawet bliskość językowa powoduje, że poszukujemy wiedzy o swoich sąsiadach? W naszym kraju od kilku lat możemy obserwować swoiste zafascynowanie Czechami. To wszystko ma swój wymiar ogólnopolski. Czy jednak sytuacja na pograniczu, a więc w bezpośrednim sąsiedztwie, jest podobna? W realizowanych przeze mnie badaniach wśród nauczycieli mieszkających na pograniczu polsko-czeskim interesowało mnie, jak respondenci oceniają swoją wiedzę o Czechach i jak opisują swoich sąsiadów.

Niniejszy artykuł jest próbą opisania zjawiska najnowszych migracji Polaków, które mają miejsce po 2004 roku, kiedy Polska stała się państwem członkowskim Unii Europejskiej i kiedy wielu Polaków znalazło zatrudnienie za granicami własnego kraju. Większość migrantów z Polski, relatywnie dobrze wykształconych, młodych i mających przykre doświadczenia w kraju wysyłającym, radzi sobie w nowych okolicznościach społecznych i zawodowych całkiem dobrze i wyraża zadowolenie z powodu podjęcia decyzji o wyjeździe. Z tego punktu widzenia problematyka migracji jest bardzo ważna i aktualna. Kiedy ludzie migrują z jednego narodu czy kultury do odmiennych, ich tożsamość kulturowa oraz ich poczucie przynależności podlega zmianom. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie: W jakim stopniu środowisko społeczno-kulturowe różnicuje dystans społeczny wobec obcych emigrantów polskich w Niemczech, ludności miejscowej oraz Polaków zamieszkujących w kraju? W prezentowanym artykule poruszone zostały różnice dotyczące dystansu społecznego badanych wobec osób innych narodowości oraz wobec wyznawców innych religii.

W opracowaniu tym wskazuję na związek między środowiskiem lokalnym a poczuciem tożsamości osób w wieku późnej dorosłości mieszkających w polskiej i czeskiej części Śląska Cieszyńskiego.
Niniejsze opracowanie jest komunikatem z badań przeprowadzonych w Cieszynie oraz Czeskim Cieszynie w 2013 roku. Strategia ilościowa i jakościowa zastosowane zostały jako komplementarne względem siebie. Posłużono się ankietą, wywiadem oraz analizą danych jakościowych.
Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że istnieje związek między środowiskiem lokalnym a poczuciem tożsamości osób w wieku późnej dorosłości. Człowiek buduje swoją tożsamość w relacji z drugim człowiekiem. Chęć wynikająca z wielostronnego poznawania siebie oraz innych skutkuje świadomością odrębności i niepowtarzalności, co decyduje o poczuciu tożsamości jednostki.

Coraz więcej studentów z Europy Wschodniej studiuje w polskich uczelniach. Polska jest dla nich krajem bliskim kulturowo, w którym mogą zdobyć dyplomy uznawane w Europie przy niskich kosztach utrzymania. Wymiar tożsamościowy jest niezwykle ważny, wręcz kluczowy, warunkuje bowiem pojawienie się postaw otwartości lub zamknięcia się na kulturę przyjmującą i replikację tejże postawy wobec języka kraju gospodarza, aktywności na rynku pracy i gotowości wchodzenia w grupy wtórne w społeczeństwie przyjmującym. Przeprowadzone badania wykazały, ze studenci z Białorusi, Ukrainy i Rosji chcą integrować się z polskim społeczeństwem, pozostają jednak bierni i rzadko włączają się życie społeczne uczelni i środowiska lokalnego, nie promują też swojej kultury ojczystej. Społeczeństwo polskie nie jest bowiem otwarte na Innego. W grupie badanej zaobserwowano częste wskazania na uczucie przygnębienia, jakie towarzyszy studentom podczas pobytu w Polsce – jest to spowodowane niewydolnością systemu administracji państwowej, która odpowiada za legalizację pobytu cudzoziemców w Polsce. Postuluje się potrzebę stworzenia stanowisk uczelnianych i wydziałowych koordynatorów do spraw studentów cudzoziemskich, którzy pomagaliby w adaptacji i funkcjonowaniu tych studentów w uczelni i środowisku lokalnym. Za zasadne uznaje się wprowadzenie wolontariackiej instytucji studenta opiekuna, który pomagałby nowo przyjętym studentom w pierwszych miesiącach studiów (kulturowo, językowo i społecznie).

W artykule podjęto rozważania dotyczące czynników, które motywują studentów przy podjęciu decyzji o wyjeździe zagranicznym w ramach programu wymiany Unii Europejskiej Erasmus+. Omówiono teoretycznie czynniki zarówno o podłożu poznawczym, takie jak: chęć poznawania kultury kraju przyjmującego, doskonalenie kompetencji językowych uczestników, możliwość podniesienia kompetencji zawodowych, czy też te o podłożu ekonomicznym, dotyczy to na przykład czynników związanych z kosztem utrzymania się w kraju wyjazdu. Grupę badaną stanowili polscy studenci wyjeżdżający w ramach programu Erasmus+ do czeskich uczelni oraz czescy studenci przyjeżdżający do uczelni znajdujących się w Polsce. Badaniami zostali objęci studenci kierunków pedagogicznych i filologicznych, studiujący w uczelniach czeskich oraz polskich. Przedmiotem przeprowadzonych badań były czynniki motywujące studentów do wyjazdu zagranicznego w ramach programu Erasmus+ oraz takie, które mogą stwarzać bariery i trudności podczas pobytu za granicą. Wyniki przeprowadzonych badań pozwalają zauważyć, że przy wyborze kraju goszczącego przez studentów największy udział mają nie czynniki motywacyjne o podłożu poznawczym, lecz czynniki ekonomiczne, takie jak, np. koszty utrzymania – ten aspekt wskazało najwięcej osób, jako najbardziej istotny przy wyborze miejsca wyjazdu. Można stwierdzić, że studenci wyjeżdżający na częściowe studia zagraniczne w ramach programu Erasmus+ kierują się najczęściej czynnikami o podłożu ekonomicznym, a więc sam wyjazd jest dla nich przede wszystkim czasem pewnej niezależności finansowej, a czynniki o podłożu poznawczym stanowią wartość dodaną mobilności. Optymizmem napawa fakt, że studenci w grupie badanej okazali się otwarci na poznawanie kultury kraju goszczącego.

Tekst ten poświęcony jest historii toruńskiego ośrodka badań pogranicza kultur, w którym w latach 90. XX wieku do programu studiów pedagogicznych zostały włączone zagadnienia z edukacji międzykulturowej, najpierw jako zajęcia fakultatywne, później obowiązkowe. Inicjatorami były osoby zajmujące się eksploracją towarzyszącą działaniu pomocowemu dedykowanemu Polakom na Wschodzie. Ośrodek badań ulokowanych w przestrzeni pogranicza zyskał więc własną specyfikę, ma swoje osiągnięcia związane z odbudową szkolnictwa dla polskiej mniejszości narodowej na Łotwie – badanie i działanie w tym obszarze wpisane jest w biografię drogi grupy pracowników i studentów, którzy podjęli naukową współpracę. W tekście zawarto przegląd wybranych projektów, które były i są udziałem osób zajmujących się edukacją międzykulturową na Wydziale Nauk Pedagogicznych UMK w Toruniu.