TABLE OF CONTENTS

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

INTRODUCTION

Autor traktuje kulturę jako czynnik różnicujący ludzi i grupy i w tym kontekście wskazuje na problemy tożsamościowe przyjmując, że nikt nie jest zakładnikiem odziedziczonej kultury. Na przykładzie Piotra Lachmana, poety i pisarza, przedstawia problem jednoczesnego bycia Polakiem i Niemcem, problem ustawicznego bycia na pograniczu kultur, prowadzenia wewnętrznego dialogu tożsamościowego. Odwołując się do filozofów dialogu i innych autorytetów ukazuje wartość relacji z Innym w procesie własnego rozwoju.
Autor tekstu zwrócił uwagę na zakodowane w umysłach ludzkich dogmaty jako zagrożenie w rozwoju tożsamości oraz wskazał na zadania edukacji międzykulturowej w procesie kształtowania tożsamości ponadnarodowej, transkulturowej. Przedstawił, jak istotne obecnie, w kształtowaniu społeczeństw wielokulturowych, jest uznanie i rozumienie nowych, dynamicznych tożsamości hybrydowych.

Wojna w Syrii spowodowała w 2015 roku masowe migracje uchodźców do Europy, co zostało potraktowane jako narastający problem, a nie wyzwanie. Polska temu wyzwaniu nie sprostała i nie przyjęła żadnych uchodźców. W tym kontekście warto się zastanowić nad tym, czy Polska w ogóle jest gotowa do funkcjonowania we współczesnym zróżnicowanym świecie. Co można zrobić, by tę gotowość podnieść? Kryzys syryjski zakwestionował także dojrzałość Unii Europejskiej jako wspólnoty społecznej i obnażył fakt, że przyświecająca idei stworzenia Unii motywacja oparta na wspólnocie interesów, jest za słaba dla tworzenia kulturowej jedności1. W dobie kryzysy syryjskiego, okazuje się, że tożsamość europejska jest nadal krucha.

Rozwój psychologii kulturowej i badań międzykulturowych dostarcza nowych narzędzi opisu i analizy instytucji małżeństwa. Jest ono już nie tylko systemem o określonych funkcjach, ale także związkiem, którego cechy i sposób funkcjonowania są w istotnym stopniu regulowane przez wartości i normy kulturowe. Koncepcje wartości kulturowych stanowią dobrą podstawę interpretacji życia małżeńskiego w kontekście porównań różnych systemów wartości. Wyjaśniają one, jak definiowana jest miłość jako ważna zasada doboru w pary i jak kształtują się relacje małżeńskie (władza, atrakcyjność wzajemna, komunikowanie się, konflikty i negocjacje), szczególnie w przypadku małżeństw wielokulturowych, do których partnerzy wnoszą różne doświadczenia i tradycje.

Antropologia pedagogiczna jako określona dziedzina nauki zaczęła kształtować się w XIX wieku. Filozofowie i pedagodzy z różnych państw zaczęli wypowiadać się na temat roli antropologii pedagogicznej w nauczaniu i wychowaniu i opracowywać ją jako samodzielną dziedzinę wiedzy filozoficznej i pedagogicznej. W Niemczech opracowaniem antropologii pedagogicznej jako samodzielnej dziedziny wiedzy zajmował się Karl Schmidt (1819–1864) wraz ze swoimi uczniami, a w Rosji – Konstanty Uszyński (1823–1870), również wspólnie ze swoimi uczniami. W istocie były to dwie szkoły, które nie zawsze wiedziały o swoim istnieniu i pracowały samodzielnie.
Aktualnie w antropologii pedagogicznej istnieje dość duża liczba jej definicji, a także punktów widzenia, jeżeli chodzi o metodologię i metody badawcze. Jeżeli uwzględnimy badania antropologów przeprowadzone w Anglii, Francji, Rosji, USA i Niemczech, to możemy wyróżnić kilka podejść dotyczących definicji antropologii pedagogicznej. Antropologia pedagogiczna rozpatrywana jest jako: 1. metodologia nauk o wychowaniu i jako swoista podstawa pedagogiki ogólnej, do której wchodzą wyniki wiedzy naukowej na temat człowieka w procesie wychowania; 2. jednolita i systemowa wiedza o człowieku wychowywanym i wychowującym i jako samodzielny kierunek o nauczaniu; 3. jako integracyjna nauka o człowieku – podmiocie i przedmiocie kształcenia; 4. jako nauka uogólniająca różnorodną wiedzę o człowieku – podmiocie wychowania, co z kolei wymaga określenia jej metod, przedmiotu, podmiotu, celów i zadań; 5. antropologia pedagogiczna i międzykulturowa, która systematyzuje i podsumowuje cały system wiedzy, umożliwiający regulowanie zarówno problemu Ja, jak i problemu współzależności Ja z innymi Ja oraz pracę w systemie „człowiek–człowiek”.

W artykule zostały poddane analizie naukowe badania komparatystyczne ukraińskich uczonych dotyczące rozwoju pedagogiki w Rzeczypospolitej Polskiej oraz doświadczenia tego kraju w reformowaniu systemu edukacji w kontekście eurointegracji. Podkreślono, że dla ukraińskich uczonych polskie doświadczenia są najbardziej aktualne i interesujące, o czym świadczą liczne publikacje w czasopismach naukowych oraz dysertacje. Określono i przeanalizowano ponadto podstawowe grupy tematyczne takich badań, jak: rozwój edukacji uniwersyteckiej; edukacji międzykulturowej; profesjonalne przygotowywanie przyszłych nauczycieli; modernizacja edukacji zawodowej; transformacje w systemie edukacji szkolnej; nauczanie i wychowywanie uczniów; analiza sylwetek postaci historycznych, które włożyły wielki wkład w rozwój nauk pedagogicznych; nowe podejścia do zarządzania systemem edukacji. Odwołano się do fundamentalnych badań polskich uczonych w zakresie wymienionej problematyki. Sformułowano wniosek, zgodnie z którym polskie szkoły naukowe, reformy w dziedzinie edukacji są katalizatorem naukowych idei ukraińskich uczonych w dziedzinie pedagogiki, wzorem modernizowania edukacji w kontekście jej europejskiego rozbudowywania.

Rodzina i szkoła nie zawsze stanowią kompatybilne środowiska wychowawcze, zwłaszcza w sytuacji różnic kulturowych, wynikających z przynależności do odmiennych narodowo i etnicznie grup. Istnieje potrzeba wielodyscyplinarnych analiz dotyczących transmisji i reprodukcji wartości kulturowych i roli szkoły w uwzględnianiu owych różnic w praktyce szkolnej.
Przed szkołą pojawiają się szczególne zadania o charakterze regulacyjnym, aksjologicznym, adaptacyjnym, służącym jednocześnie integracji środowisk kulturowo odmiennych ale uwzględniających także potencjał kulturowy grup mniejszościowych. W prezentowanym artykule odmienność habitusów trzech wybranych mniejszości i grup etnicznych (Wietnamczycy, Czeczeni i Romowie w polskiej szkole) została poprzedzona teoretycznymi rozważaniami z wykorzystaniem elementów teorii Pierre’a Bourdieu i Basila Bernsteina. W każdej z nich podkreśla się kwestie związane ze stratyfikacją społeczną, która z uwagi na różnice w habitusach, poziomach sprawności lingwistycznej i „przemocy” symbolicznej kultury grupy większościowej stawia pod znakiem zapytania szanse edukacyjne i integrację społeczną mniejszości w przestrzeni szkoły. Obok przykładów dobrej integracji społecznej (uczniowie wietnamscy) szkoła jest miejscem barier interakcyjnych (uczniowie czeczeńscy) oraz przestrzenią, w której dokonuje się świadomy wybór izolacji w celu ochrony własnej tożsamości (Romowie).

Od połowy lat 90. XX wieku w Republice Czeskiej coraz częściej podejmowana jest kwestia edukacji międzykulturowej. Głównym celem niniejszego opracowania jest charakterystyka ról rodzicielskich wietnamskich rodziców. W pracy przyjrzano się różnymi rodzajami postaw i wpływów rodziców na edukację dzieci. W artykule przedstawiono strategie edukacyjne podejmowane przez rodziców wietnamskich dzieci. Jednocześnie praca ujawnia znaczenie edukacji dla rodzin imigrantów. Z punktu widzenia wietnamskich rodziców najistotniejsze jest zapewnienie dzieciom pełnej integracji ze społeczeństwem czeskim.

Przedmiotem podjętych rozważań uczyniłam kwestię kształtowania tożsamości dzieci wychowanych w rodzinach mieszanych. W świetle trzech europejskich raportów chciałabym odpowiedzieć na pytanie, czy jest to kulturowe wzbogacenie, zagubienie czy może wykluczenie dla jednostki? Raporty niemiecki, holenderki i francuski ukazują konsekwencje dla dojrzewania w obliczu poważnych wyzwań identyfikacyjnych młodych osób pochodzenia żydowskiego. Staram się dokonać porównań rezultatów badawczych trzech zespołów, poszukując cech wspólnych dla tych krajów, a także starając się wskazać specyfikę badanych obszarów kulturowych.

W podjętych rozważaniach autorzy analizują obecny stan tożsamości Polaków zamieszkujących na terenach Ukrainy wschodniej ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji językowej na Donbasie. Przeprowadzone badania pozwalają stwierdzać, iż ze względu na specyficzne mechanizmy tygla kulturowego w Ukrainie wschodniej tworzy się jakościowo nowy gatunek kultury polskiej. W środowiskach polonijnych, gdzie nie ma ciągłości kultury ojczystej, kultywowane są tylko niektóre jej elementy, o czym często decyduje nieliczna grupa działaczy i społeczników. Dlatego tak zwany renesans polskiej mniejszości na Wschodzie ma charakter spontaniczny i nieukierunkowany. Dotyczy to również znajomości języka polskiego i motywacji podjęcia jego nauki.

Autorka tekstu podejmuje problematykę relacji między językiem a edukacją. Egzemplifikacją jest kultura kaszubska. Postrzega język jako element gry o tożsamość etniczną (kulturową). Ponadto opisuje proces zmiany statusu (prestiżu) języka kaszubskiego, co odzwierciedla się w podejściu do formalnej edukacji kaszubskiej. Uznanie mowy kaszubskiej jako języka przekłada się na uznanie prawa do edukacji kaszubskiej.

Artykuł stanowi prezentację projektu badawczego mającego na celu diagnozę przygotowania polskich nauczycieli i pedagogów (pracujących na różnych etapach kształcenia formalnego) w zakresie edukacji międzykulturowej. Podjęta w projekcie problematyka stanowi odpowiedź na zmiany zachodzące we współczesnym świecie (w tym – na szczególnie wyrazistą w ostatnich latach – intensyfikację ruchów migracyjnych), które wymagają od nauczycieli wiedzy merytorycznej i metodycznej do pracy w zróżnicowanej kulturowo klasie/szkole i wielokulturowym społeczeństwie. Podstawę warsztatu metodologicznego stanowi zbiór autorskich narzędzi – kwestionariusz ankiety i skale pomiarowe, stworzone w efekcie wcześniejszych poszukiwań badawczych i zaadoptowane informatycznie do realizacji badań ogólnopolskich i międzynarodowych.

Wzrost liczby studentów zagranicznych na polskich uniwersytetach jest z jednej strony zjawiskiem pożądanym, a z drugiej – stanowiącym wyzwanie dla wszystkich członków środowiska akademickiego. Szczególnie interesujące w kontekście internacjonalizacji uczelni publicznych wydają się relacje cudzoziemców ze studentami polskimi, będące czynnikiem determinującym ich adaptację do nowych warunków edukacyjnych i społecznych.
Niniejszy tekst zawiera wyniki badania ankietowego mającego na celu diagnozę sytuacji studentów zagranicznych oraz ich relacji ze studentami z Polski. W badaniu udział wzięło 73 cudzoziemców realizujących studia po angielsku na Uniwersytecie Wrocławskim w roku akademickim 2016–2017. Zapytano ich m.in. o stosunek do Polaków, intensywność kontaktów z innymi studentami oraz uczestnictwo w życiu uczelni.
Uzyskane odpowiedzi pozwoliły sformułować wniosek, że relacje między studentami zagranicznymi i polskimi są rzadkie, co wynika przede wszystkim z braku okazji do spotkań (studenci cudzoziemscy biorą udział w skierowanych specjalnie do nich zajęciach, zwykle też mieszkają w przeznaczonych dla nich domach studenckich) oraz z bariery językowej.

Problematyka artykułu dotyczy percepcji wartości, jakie wypromowała i promuje Reformacja. Przedstawiam tło i genezę powstania ruchu reformacyjnego w Europie i na ziemiach polskich, pokazując dynamikę i zakres jego oddziaływania. Nakreślam istotę filarów Reformacji w rozumieniu teologicznym oraz postrzeganie i percepcję dziedzictwa Reformacji przez współczesną młodzież licealną na podstawie przeprowadzonego wywiadu skategoryzowanego.

W artykule zostały zawarte obszerne fragmenty analizy kapitału społecznego opracowanej dla burmistrza Lubska. Autor przedstawia także założenia koncepcji edukacji międzykulturowej adresowanej do społeczeństwa małego miasta. Celem autora jest zainicjowanie dyskusji nad formami współpracy między przedstawicielami władz samorządowych i środowiskiem akademickim w dziedzinie projektowania i realizowania koncepcji edukacji międzykulturowej. Przedstawiony dokument zawiera sugestie działań władz miasta, instytucji samorządowych i organizacji społecznych, na zasadach współpracy międzypokoleniowej.

Autorka w swym tekście pragnie zaprezentować „dobre praktyki w zakresie edukacji wielokulturowej”, jakie prowadzi w ramach programów europejskich Zespół Szkół Technicznych im. płk. Gwidona Langera w Cieszynie. Nauczyciele i uczniowie szkoły zdobywają i poszerzają doświadczenia w zakresie kształcenia zawodowego w Hiszpanii i na Ukrainie. Zasadnicza tematyka projektu koncentrowała się wokół spraw branżowych odpowiadających na zapotrzebowanie aktualnego rynku pracy. Młodzi ludzie mieli okazję poznać i porównać zawody zdobywane w ich szkołach, zawody swojego miasta, sprawdzić swoje umiejętności zawodowe podczas różnorodnych warsztatów i zajęć praktycznych w różnych pracowniach. Młodzież poprzez międzynarodowe praktyki zawodowe zapoznaje się również z historią i kulturą danego kraju, a co warto podkreślić, uczy się języków.
W artykule Autorka podaje programy, jakie są realizowane w praktykach zagranicznych i zwraca uwagę na edukację wielokulturową obecną w Hiszpanii i na Ukrainie, jak również wskazuje na zadania, jakie pełni edukacja międzykulturowa w wielonarodowym i wielowyznaniowym społeczeństwie tych krajów.

REVIEW

REVIEW

PROFESSORIAL TITLES, HABILITATION AND DOCTORAL THESES

CHRONICLE

CHRONICLE

BIBLIOGRAFIA

BIBLIOGRAPHY

NOTES ABOUT AUTHORS