Miejsce samorealizacji w systemie preferowanych wartości w szkole w opiniach nauczycieli szkół dla mniejszości i większości ze środowisk wielokulturowych krajów Grupy Wyszehradzkiej

W artykule podjęty został temat samorealizacji w systemach preferowanych wartości w szkołach w środowiskach wielokulturowych. Wskazanie samorealizacji jako wartości wynikającej z obowiązujących w naszej cywilizacji zasad automatycznie przesądza o jej wartości w hierarchiach wartości w szkole. Wskazane zostały te systemy porównawczo w sąsiednich szkołach dla mniejszości i dla większości ze środowisk wielokulturowych z mniejszością autochtoniczną: niemiecką w Polsce; polską w Republice Czeskiej; węgierską na Słowacji; słowacką na Węgrzech. Wyniki badań wskazują, że wyróżnione wartości różnią się w zależności od państwa czy typu szkoły (mniejszości vs większości), jednak samorealizacja we wszystkich państwach i typach szkół zajmuje niechlubne ostatnie miejsca.

Significance of self-fulfilment in the system of values preferred at school in the opinions of teachers from schools for minorities and majorities in the multicultural environments of Visegrad Group countries

Contemporary societies assign an important place to the value of selfrealization. Regardless what has been stated, it is important to place self-realization in the system of values. In the article the place of self-realization in the system of values in school reality is considered. Assuming that school as an educational institution shapes the process of creating student`s identity and the way the student perceives social world, the system of values which is transferred there and the place of self-realization in this hierarchy are essential. The article presents system of values in the opinions of teachers from uppersecondary schools for minorities and majorities from multicultural environments in Visegrad countries. The environments include: German minority in Poland, Polish minority in Czech Republic, Hungarian minority in Slovakia and Slovak minority in Hungary. The hierarchies determined by the teachers concern identity and social bonds. The values included in the hierarchy are: dignity - tolerance - freedom - responsibility - justice - trust - respect - self-realization. The article shows teachers opinions concerning the place of dignity in the system of values at schools. It has been found that the place accorded to dignity among values varies, depending on country and whether the school is for minority or majority. The place of other values in the hierarchy is also presented, depending on the kind of school and country. Unfortunetly the last place in system of values takes self-realization.

REFERENCES:

• Baranowski, M. 2009. Apropriacja szans życiowych w kapitalizmie informa­cyjnym. W: Podemski, K. red. Spór o społeczne znaczenie społecznych nie­równości. Poznań: UAM, ss. 135–148.
• Bunikowski, D. 2006. Podstawy aksjologiczne Konstytucji dla Europy. www. racjonalista.pl/kk.php/s,4576, (25.02.2011).
• Domański, H. 2004. Struktura społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Drucker, P. F. 1999. Społeczeństwo pokapitalistyczne. Warszawa: Wydawnic­two Naukowe PWN.
• Dybel, P. i Wróbel, S. 2008. Granice polityczności: od polityki emancypacji do polityki życia. Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Fundacja Aletheia,
• Giddens, A. 2009. Europa w epoce globalnej. Warszawa: Wydawnictwo Na­ukowe PWN.
• Górniewicz, J. 1997. Kategorie pedagogiczne. Odpowiedzialność, podmioto­wość, samorealizacja, tolerancja, twórczość, wyobraźnia. Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
• Kotarbiński, T. 1993. Etyka i pedagogika. W: Pomykało, W. red. Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa: Fundacja Innowacja, ss. 199–200.
• Lewowicki, T. 1992. Drugi szkic do charakterystyki dzieci z Zaolzia. W: Le­wowicki, T. red. Hierarchia wartości i plany życiowe dzieci z Zaolzia. Cie­szyn: UŚ – Filia w Cieszynie, ss. 122–135.
• Lewowicki, T. 1993. Podmiotowość w edukacji. W: Pomykało, W. red. En­cyklopedia pedagogiczna. Warszawa: Fundacja Innowacja, ss. 592–600.
• Lewowicki, T. 2007. Pedagogika wobec (nie)moralności sfery publicznej. W: Rutkowiak, J., Kubinowski, D., Nowak, M. red. Edukacja – moralność – sfera publiczna: materiały z VI Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego PTP. Lublin: Oficyna Wydawnicza „Verba”, ss. 34–51.
• Mariański, J. 2016. Godność ludzka jako wartość społeczno-moralna: mit czy rzeczywistość? Studium interdyscyplinarne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Nowak, M. 2009. Pedagogika personalizmu a tożsamość szkoły. W: Chałas K. red. Kreowanie tożsamości szkoły. Konteksty teoretyczne, poglądy, wyniki badań. 1. Lublin: KUL, ss. 32–43.
• Nowak, S. 1973. Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych badaniach społecz­nych. W: Nowak, S. red. Teorie postaw. Warszawa 1973, PWN, ss. 21–44.
• Obuchowski, K. 1993. Człowiek intencjonalny. Warszawa: Wydawnictwo Na­ukowe PWN.
• Olbrycht, K. 2003. Rola kształcenia aksjologicznego w działaniach peda­gogicznych w społecznościach wielokulturowych. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Gajdzica, A. red. Świat wartości i edukacja między­kulturowa. Cieszyn – Warszawa: UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, ss. 212–219.
• Poleszczuk, J. 2002. Czym jest społeczeństwo? W: Marody, M. red. Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Wy­dawnictwo Naukowe Scholar, ss. 14–24.
• Preuss-Kuchta, L. 2009. Oswajanie pedagogiki jako jeden z warunków kon­stytuowania się tożsamości szkoły. W: Chałas, K. red. Kreowanie tożsa­mości szkoły. Konteksty teoretyczne, poglądy, wyniki badań. 1. Lublin: KUL, ss. 18–24.
• Rabczuk, W. 2012. Kompetencje kluczowe i ich komponent międzykulturo­wy. W: Szczurek-Boruta, A. i Ogrodzka-Mazur, E. red. Poza paradygmaty. Pedagogika międzykulturowa. Księga pamiątkowa dedykowana Profeso­rowi Tadeuszowi Lewowickiemu. T. 2. Toruń: Wydawnictwo Adam Mar­szałek, ss. 345–356.
• Sitek, M. 2009. Europeizacja edukacji i przez edukację. W: Kurczewska, J. i Bojar, H. red. Wyciskanie Brukselki? O europeizacji społeczności lokal­nych na pograniczach. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i So­cjologii PAN, ss. 274–275.
• Szacki, J. 2004. Czy istnieje socjologia narodu? W: Gorlach, K., Niezgoda, M. i Seręga, Z. red. Władza, naród, tożsamość. Studia dedykowane Profeso­rowi Hieronimowi Kubiakowi. Kraków: UJ, ss. 53–62.
• Śliwerski, B. 2013 Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Trzebiatowski, J. 2011. Jakość życia w perspektywie nauk społecznych i me­dycznych – systematyzacja ujęć definicyjnych. Hygeia Public Health. 46 (1), ss. 25–31.
• Urban, J. 2014a. Mniejszości narodowe krajów Grupy Wyszehradzkiej w pro­cesach integracyjnych Europy – tożsamość młodzieży mniejszości autochto­nicznych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Urban, J. 2014b. Rok ważnych Jubileuszy – o czym przypominają edukacji? Oświatologia/Освітологія. Polsko-ukraiński rocznik. 3, ss. 105–108.