Czyj jest Śląsk? Refleksja o pograniczu śląsko-niemieckim

Autorka punktem wyjścia swojej refleksji uczyniła cytaty z powieści Evy Tvardy i Horsta Bienka, które egzemplifikują trudne doświadczenia Ślązaków wynikające z politycznych decyzji wobec Śląska, które podejmowane były przez władze polskie, niemieckie i czechosłowackie. Przywołane z literatury cytaty konstruują kontekst, który pozwala zobiektywizować zasadnicze dla artykułu pytania: „Czyj jest Śląsk” i jak polityczna walka o Śląsk, którą w swojej historii toczyły Polska, Niemcy i Czechosłowacja, rekonstruuje tożsamość etniczną Ślązaków? Autorka korzysta z myśli Ivana Čolovicia, z której wyprowadza koncepcję pogranicza jako ziemi podatnej na amputację, a także koncepcję tożsamości posttraumatycznej jako tożsamości bolesnej. Na podstawie literacko opisanych doświadczeń śląskości Horsta Bienka autorka podejmuje próbę rekonstrukcji fenomenu śląskości, jako tego, co w efekcie konstruuje śląską tożsamość etniczną. Bezpośrednim przedmiotem analizy i interpretacji są teksty Horsta Bienka, „Brzozy i wielkie piece. Dzieciństwo na Górnym Śląsku” oraz „Podróż w krainę dzieciństwa”.

Whose is Silesia? Reflections on the Silesian and German Borderland

The starting point for the author’s reflections are quotes from the novels by Eva Tvrda and Horst Bienek, which illustrate the difficult experiences of Silesians resulting from the decisions of the Polish, German and Czechoslovak authorities pertaining to Silesia. Quotations from literature construct a context that allows to objectify the questions relevant to the article, namely “Whose is Silesia and how does the political struggle for Silesia that Poland, Germany and Czechoslovakia fought throughout their history reconstruct ethnic identity of Silesians? The author refers to the ideas of Ivan Čolović, from which she derives the concept of the borderland as a land prone to amputation, as well as the concept of post-traumatic identity as a painful identity. On the basis of the literary experiences of Silesia by Horst Bienek, the author attempts to reconstruct the phenomenon of Silesia, which in effect constructs the Silesian ethnic identity. The texts by Horst Bienek, “Birches and Blast Furnaces. Childhood in Upper Silesia” and “Journey to the Land of Childhood” are direct objects of analysis and interpretation.

REFERENCES:

• Bienek, H. 1991. Brzozy i wielkie piece. Dzieciństwo na Górnym Śląsku. Gliwice: Wydawnictwo „Wokół Nas”.
• Bienek, H. 2008. Pierwsza polka. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, Wydawnictwo „Wokół nas”.
• Bienek, H. 1993. Podróż w krainę dzieciństwa. Spotkanie ze Śląskiem. Gliwice: Wydawnictwo „Wokół Nas”.
• Čolović, I. 2007. Bałkany - terror kultury. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Čolović, I. 1988. Laž i istina mita. W: Čolović I., Vreme znakova: 1968-1987. Novi Sad: Književna zajednica Novog Sada, ss. 54-65.
• Čolović, I. 1995. Mit granicy. Krasnogruda. 4, ss. 31-36.
• Čolović, I. 2009. Pevanje i analiziranje. W: Čolović I. Vesti iż Kulture. Beograd: Peščanik, ss. 51-56.
• Čolović, I. 2001. Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”
• Čolović, I. 2019. Śmierć na Kosowym Polu. Historia mitu kosowskiego. Sejny: Pogranicze.
• Kossak, Z. 2014. Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata. Lublin: Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej.
• Spasić, I. 2011. The Trauma of Kosovo in Serbian National Narratives. W: Eyerman, R., Alexander, J.C., Butler, B.E. red. Narrating Trauma. On the Impact of Collective Suffering. London: Paradigm Publishers, ss. 81-106.
• Tvrdá, E. 2015. Dyskretny urok Śląska. Kotórz Mały: Silesia Progress.