Wielokulturowość - międzykulturowość - transkulturowość w kontekście pedagogicznym

Artykuł jest próbą ukazania zakresu znaczeniowego pojęć: wielokulturowość, międzykulturowość, transkulturowość. Więcej uwagi i miejsca poświęcono transkulturowości jako kategorii mniej prezentowanej w analizach i prowadzonych badaniach. Wskazano na wartość kształtujących się subdyscyplin - pedagogiki międzykulturowej i transkulturowej. Przedstawione analizy i formułowane pytania mają na celu spowodowanie dyskusji dotyczącej zakresu i istoty wymienionych pojęć, wymianę poglądów w postrzeganiu i interpretowaniu subdyscyplin, określaniu, co jest w nich wspólne, a co odrębne, czy i jak je kształtować i rozwijać w kontekście złożonej i dynamicznej teraźniejszości oraz zauważanych licznych problemów przyszłości.

Multiculturalism - interculturalism - transculturalismin the educational context

The article presents the essence, meaning and the appropriate context of using the terms: multiculturalism, interculturalism and transculturalism. More attention has been paid to the term transculturalism as a category, which is less presented, less analyzed and researched. The value of developing subdisciplines - intercultural and transcultural pedagogy - has been indicated by the authors. The presented analysis and formulated questions have a thought-provoking dimension for the future discussion on the scope and essence of the above-mentioned concepts, the exchange of views on the perception and interpretation of subdisciplines, determining what is common and separate in them, whether and how to shape and develop them in the context of the complex and dynamic present time and the numerous problems of the future.

REFERENCES:

• Antor, H. 2010. From Postcolonialism and Interculturalism to the Ethics of Transculturalism in the Age of Globalisation. In: Antor, H., Merk, M., Stierstorfer, K. and Volkmann, L. eds. From Interculturalism to Transcul­turalism. Mediating Encounters in Cosmopolitan Contexts. Heidelberg: Universitätsverlag WINTER.
• Barker, C. 2005. Studia kulturowe. Teoria i praktyka. Kraków: UJ.
• Baside, R. 1970. Mémoire collective et sociologie du bricolage. L’Année So­ciologique. 21, pp. 65–108.
• Benhabib, S. 1999. Kulturelle Vielfalt und demokratische Gleichheit. Poli­tische Partizipationim Zeitalter der Globalisierung. Frankfurt am Main: FISCHER.
• Bhabha, H.K. 2010. Miejsca kultury. Kraków: UJ.
• Bylica, J. 2019. Cygańska rapsodia. Transkulturowe studium rzeczywistości społecznej andrychowskich Romów – konteksty pedagogiczne. Kraków: UJ.
• Canclini, N.G. 1990. Culturas híbridas: Estrategias para entrar y salir de la modernidad. Mexico: Grijalbo, pp.161–170.
• Castles, S. 2000. Ethnicity and Globalization. London: SAGE Publications Ltd.
• Constant, F. 2000. Le multiculturalisme. Paris: Flammarion (programme Re­LIRE).
• Crowley, J. 2000. Les usages de la culture, ou les limites sociologiques du multiculturalisme normative. In: Greven-Borde, H. and Tournon, J. eds. Les Identités en débat: integration ou multiculturalisme? Paris-Montréal: L’Harmattan, ss. 15–42.
• Delors, J. red. 1998. Jest w niej ukryty skarb. Warszawa: Wydaw­nictwa UNESCO.
• Dudek, Z.W. i Pankalla, A. 2008. Psychologia kultury. Doświadczenia granicz­ne i transkulturowe. Warszawa: Wydawnictwo „Eneteia”.
• Faist, T. 2006. The transnational Social Spaces of Migration, Working Paper 10. Centre on Migration, Citizenship and Development. Bielefeld: Uni­versität Bielefeld.
• Falski, M. 2014. Transcultural Experience and Multiple Biographies as a Re­search Topic. Colloquia Humanistica. Multiple Biographies, Transcultural Experience. 3, pp. 11–24.
• Flüchter, A. and Schöttli, J. eds. 2015. The Dynamics of Transculturality – Concepts and Institutions in Motion. Heidelberg: Springer – Verlag.
• Geertz, C. 1964. The Transition to Humanity. In: Tax, S. ed. Horizons of the Anthropology. Chicago, pp. 37–48.
• Guziuk, M. 2003. Edukacja wielokulturowa a problematyka dysonansu kogni­tywnego i społecznego oraz choroby emigracyjnej. Nauki Humanistyczne. 8, ss. 285–298.
• Guziuk, M. 2007. Główne założenia edukacji wielokulturowej a problematyka barier psychospołecznych. W: Górniewicz, J. red. Dylematy współczesnej edukacji. Toruń: Wydawnictwo „Akapit”, ss. 60–76.
• Herren, M., Rüesch, M. and Sibille, Ch. 2012. Transcultural History. Theories, Methods, Sources. Heidelberg: Springer-Verlag.
• Göhlich, M. 2006. Transkulturalität als pädagogische Herausforderung. ZEP: Zeitschrift für internationale Bildungsforschung und Entwicklungspädago­gik. 29, ss. 2–7.
• Grzybowski, P.P. 2007. Edukacja europejska – od wielokulturowości ku mię­dzykulturowości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Guziuk-Tkacz, M. i Siegień-Matyjewicz, A. 2015. Leksykon pedagogiki mię­dzykulturowej i etnopedagogiki. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Guziuk-Tkacz, M. 2019. Imigracja(e) i imigranci w kontekście transkulturo­wości. Diagnoza pedagogiczna. Olsztyn: UWM.
• Hastrup, K. 2008. Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią. Kraków: UJ.
• Holloway, R.L. 1969. Culture a Human Domain. Current Anthropology. 33 (1), pp. 47–64.
• Hofstede, G. 1991. Cultures and Organisation. London: McGraw-Hill.
• Kamińska, 2013. Szlak kulturowy – nowa strategia uobecniania przeszło­ ści. Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego. 27, ss. 321– –329.
• Kamińska, K. i Kwiatkowska, A. red. 2009. Jesteśmy tacy sami. Sztuka w edu­kacji międzykulturowej. Warszawa: WSiP.
• Kazimierczak, M. 2009. Kilka refleksji nad „autentycznością” w kontekście książki Anny Wieczorkiewicz – apetyt turysty. O doświadczaniu świata w podróży. Turystyka Kulturowa. 7, ss. 32–39.
• Kluckhohn, F. and Strodtbeck, F. 1961. Variations in Value Orientations. Evanston: Ill. Row Peterson.
• Lewowicki, T. 2013. Edukacja wobec odwiecznych i współczesnych proble­mów świata – konteksty i wyzwania edukacji międzykulturowej. Edukacja Międzykulturowa. 2, ss. 19–37.
• Markowska-Manista, U. 2011. Konsekwencje spotkania. Dylematy edukacji w wielokulturowych miejscach i przestrzeniach. W: Paszko, A. red. Edu­kacja międzykulturowa w Polsce wobec nowych wyzwań. Kraków: Wyd. Stowarzyszenie Willa Decjusza, ss. 201–227.
• Mikołajczyk, H. T. 2009. Rozum transwersalny, czyli o postmodernistycznym rozumieniu racjonalności. Słupskie Studia Filozoficzne. 8, ss. 31–40.
• Nikitorowicz, J. 2004. Wartość międzykulturowości. W: Szerląg, A. red. Edu­kacja ku wartościom. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 83–95.
• Nikitorowicz, J. 2009. Edukacja międzykulturowa i regionalna. Warszawa: WAiP.
• Nikitorowicz, J. 2012. Wielowymiarowa tożsamość w ustawicznym rozwoju: ku paradygmatowi współistnienia w warunkach wielokulturowości. W: Maliszewski, W.J., Korczyński, M. i Czerwiński, K. red. Komunikacja spo­łeczna w i dla multikulturowości: perspektywa edukacyjna. Toruń: Wy­dawnictwo Adam Marszałek, ss. 15–30.
• Nikitorowicz, J. 2015. Człowiek transkulturowy jako efekt dialogu tożsamo­ściowego. W: Kieszkowska, A. red. Prawda, dobro, piękno. Wymiar filozo­ficzno-prawny i socjologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Diffin, ss. 181– –184.
• Nikitorowicz, J. 2018. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i usta­wicznie kształtującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Im­puls”.
• Nikitorowicz, J. 2019. Pedagogika międzykulturowa w rewitalizacji hetero­logii w warunkach zróżnicowania kulturowego. Przegląd Pedagogiczny. 1, ss. 9–20.
• Nikitorowicz, J. 2020. Tożsamość i jej dynamika jako efekt pogranicza. W: Ja­ worska-Witkowska, M. i Piekarski, G. red. Profile integralności humanisty­ki i nauk społecznych. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 75–90.
• Nikitorowicz, J. 2020. Edukacja międzykulturowa w perspektywie para­dygmatu współistnienia kultur, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Ogrodzka-Mazur, E. 2007. Kompetencja aksjologiczna dzieci w młodszym wieku szkolnym. Studium porównawcze środowisk zróżnicowanych kultu­rowo. Katowice: UŚ.
• Ortiz, F. 2002. Contrapunteo cubano del tabaco y del azúcar. Madrid: Cáte­dra.
• Rama, A. 1984. Transculturación narrativaen América Latina. Meksyk: Edi­ciones El Andariego.
• Romanowska, J. 2013. Transkulturowość czy transkulturacja? O perypetiach pewnego bardzo modnego terminu. Zeszyty Naukowe Towarzystwa Dok­torantów UJ. 6 (1), ss. 143–153.
• Rowe, W. and Schelling, V. 1991. Memory and Modernisty: popular culture in Latin America. London: Verso.
• Sarto del, A., Rios, A. and Trigo, A. 2004. The Latin American Cultural Stu­dies Reader. Durham & London: Duke University Press.
• Sinner, K. 2011. Transkulturalität versus Multi – und Interkulturalität. Stadt­kultur Magazin. Zwischen den Kulturen. https://www.stadtkulturma­gazin.de/2011/03/transkulturalitat-versus-multi-und-interkulturalitat/ (20.05.2021).
• Sobecki, M., Misiejuk, D., Muszyńska, J. i Bajkowski, T. red. 2019. Człowiek pogranicza. Wyzwania humanistycznej edukacji. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Stockhammer, P.W. red. 2012. Conceptualizing Cultural Hybridization. Ber­lin–Heidelberg: Springer-Verlag.
• Welsch, W. 1991. Ku jakiemu podmiotowi – dla jakiego innego? Studia nad Strukturą i Rozwojem Pojęć Filozoficznych. 4, ss. 75–96.
• Welsch, W. 1992. Transkulturalität – Lebensformennach der Auflösung der Kulturen. Information Philosophie. 20 (2), pp. 5–20.
• Welsch, W. 1995. Die zeitgenössische Vernunftkritik und das Kon­zept der transversalen Vernunft. Frankfurt: Suhrkamp.
• Welsch, W. 1998a. Transkulturowość. Nowa koncepcja kultury. W: Kubicki, R. red. Filozoficzne konteksty koncepcji rozumu transwersalnego. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humanio­ra, ss. 195–222.
• Welsch, W. 1998b. Stając się sobą. W: Zeidler-Janiszewska, A. red. Problemy ponowoczesnej pluralizacji kultury. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha. Cz. I. Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora, ss. 11–34.
• Welsch, W. 1999. Transculturality – the Puzzling Form of Cultures Today. In: Featherstone, M. and Lash, S. eds. Spaces of Culture: City, Nation, World. London: SAGE, ss. 194–213.
• Welsch, W. 2004. Tożsamość w epoce globalizacji – perspektywa transkultu­rowa. W: Wilkoszewska, K. red. Estetyka trans kulturowa. Kraków: Wy­dawnictwo Universitatis, ss. 31–46.
• Welsch, W. 2012. Transkulturalität – neue und alte Gemeinsamkeiten. In: Welsch, W. Immer nur der Mensch? Entwürfe zu einer anderen Anthropo­logie. Berlin: Akademie Verlag, ss. 294–322.