Szkoła w społeczeństwie wielokulturowym

Szkoła w społeczeństwie wielokulturowym jako miejsce kontaktów z Innymi i wzajemnego oddziaływania różnych grup społecznych zmaga się z różnymi wyzwaniami w realizacji funkcji społecznych. W artykule ukazana została analiza społecznych funkcji edukacji i szkoły w perspektywie koncepcji strukturalno-funkcjonalnej, konfliktowej, interpretatywnej i podejścia środowiskowego. Na tym tle podjęto próbę zarysowania koncepcji pracy szkoły w społeczeństwie wielokulturowym, z uwzględnieniem jakości środowiska, które stanowi ważne zaplecze socjalizacyjne uczniów i opanowania kompetencji kulturowych niezbędnych do sprawnego obcowania z ludźmi pochodzącymi z różnych kultur. Zwrócono uwagę na środowisko rodzinne, lokalne, regionalne, a także na kulturę narodową i ogólnoludzką. Dokonująca się socjalizacja oznacza proces budowania wiedzy uczniów, modelowania ich percepcji świata i działania w tym świecie.

School in the multicultural society

School, as the place of the interaction with others and the interaction of various social groups, struggles with a wide range of challenges to fulfil social functions in a multicultural society. The article shows the analysis of social functions of education and schools in the perspective of the structural-functional, conflict and interpretative approach as well as social approach. On this basis, the author tries to show the concept of school functioning in a multicultural society, taking into account the value of the society that provides an important social basis for students in order to master the cultural skills required for their proper interaction with people from different cultures. What is more, an appropriate attention was given to the family, local and regional environment, national culture and the culture of humanity. Socialisation reflects the process of students’ acquisition of knowledge, their perception of the world and functioning in a modern society.

REFERENCES:

• Bartocha, I. 2017. Rodzina w sytuacji wielokulturowości. Rodzina – Społe­czeństwo – Kultura. 2 (23), ss. 55–59.
• Berger, P. i Luckmann, T. 2010. Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bernstein, B. 1990. Odtwarzanie kultury. Warszawa: PIW.
• Bourdieu, P. i Passeron, J.-C. 2011. Elementy teorii systemu na­uczania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Domalewski, J. 2006. Reforma edukacji – szkoła wiejska – środowisko lokal­ne. Wzajemne uwarunkowania i zależności. W: Szafraniec, K. red. Kapitał ludzki i zasoby społeczne wsi. Ludzie – społeczność lokalna – edukacja. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, ss. 237–280.
• Feinberg, W. i Soltis, J. 2000. Szkoła i społeczeństwo. Warszawa: WSiP.
• Gajdzica, A. i Ogrodzka-Mazur, E. 2009. Obraz szkoły na pograniczu w kon­tekście oczekiwań edukacyjnych uczniów. W: Lewowicki, T., Ogrodz­ka-Mazur, E. i Szczurek-Boruta, A. red. Poczucie tożsamości i stosunek młodzieży do wybranych kwestii społecznych – studium z pogranicza pol­sko-czeskiego. Cieszyn – Warszawa – Toruń: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 169–225.
• Gmerek, T. 2011. Edukacja i nierówności społeczne: studium porównawcze na przykładzie Anglii, Hiszpanii i Rosji. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Hopper, E. 1974. Educational systems and selected consequences of patterns of mobility and non – mobility in industrial societies. In: Brown, R. ed. Knowledge, education and cultural change. London: Tavistock, pp. 17–70.
• Kłoskowska, A. 1996. Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: PWN.
• Kowalski, S. 1986. Socjologia wychowania w zarysie. Warszawa: PWN.
• Kwieciński, Z. 1972. Funkcjonowanie szkoły w środowisku wiejskim. Studium wsi peryferyjnej. Warszawa: PWN.
• Kymlicka, W. 2003. Multicultural States and Intercultural Citizens. Theory and Research in Education. 1 (2), pp. 150–154.
• Lamri, J. 2021. Kompetencje XXI wieku. Kreatywność, komunikacja, krytyczne myślenie, kooperacja. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Lewowicki, T. 1995. O badaniach społeczności pogranicza – od parcjalnych opisów ku elementom teorii zachowań tożsamościowych. W: Nikitorowicz, J. red. Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereoty­pów. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, ss. 13–27.
• Lewowicki, T. 2007. O tożsamości, kondycji i powinnościach pedagogiki. War­szawa – Radom: Instytut Technologii Eksploatacji – PIB.
• Lewowicki, T. 2021. Edukacja wobec wyzwań współczesności i trudnej do przewidzenia przyszłości – esej wieloznacznie utopijny. W: Szempruch, J., Smyła, J. i Kwaśniewska, M. red. Edukacja wobec wyzwań zmieniającego się świata. Diagnozy i projekcje rozwiązań. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, ss. 15–24.
• Manterys, A. 1997. Konstruktywistyczny strukturalizm Pierre’a Bourdieu. W: Manterys, A. Wielkość rzeczywistości w teoriach socjologicznych. Warsza­wa: PWN, ss. 138–146.
• Matsumoto, D. i Juang, L. 2007. Psychologia międzykulturowa. Gdańsk: GWP.
• Meighan, R. 1993. Socjologia edukacji. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Mikiewicz, P. 2016. Socjologia edukacji. Warszawa: PWN.
• Niezgoda, M. 2011. Jak patrzeć na zmianę edukacyjną w Polsce. W: Niezgoda, M. red. Społeczne skutki zmiany oświatowej w Polsce. Kraków: UJ, ss. 19–38.
• Nikitorowicz, J. 2005. Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej. Gdańsk: GWP.
• Nikitorowicz, J. 2009. Edukacja regionalna i międzykulturowa. Warszawa: WAiP.
• Nikitorowicz, J. 1995. Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa. Bia­łystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Nikitorowicz, J. 2021. Ku jakim strategiom edukacyjnym w warunkach wie­lokulturowości. W: Szempruch, J., Smyła, J. i Kwaśniewska, M. red. Edu­kacja wobec wyzwań zmieniającego się świata. Diagnozy i projekcje roz­wiązań. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, ss. 43–52.
• Nowosad, I. i Smyła, J. 2018. Pedagogiczne aspekty funkcjonowania rodziny w środowisku wielokulturowym. W: Borza, P. red. Edukacja międzykul­turowa – idee, koncepcje, inspiracje. Jarosław: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Techniczno-Ekonomicznej im. ks. Bronisława Markiewi­cza, ss. 92–98.
• Potulicka, E. i Rutkowiak, J. 2010. Neoliberalne uwikłania edukacji. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Radziewicz-Winnicki, A. 2014. Żywiołowość otaczającej współczesności a szan­sa na homeostazę społeczną. Studia, szkice i refleksje socjopedagogiczne. Zie­lona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Sobecki, M. 2013. Rasizm i antysemityzm a tożsamość kulturowa. W: Nikito­rowicz, J. red. Patriotyzm i nacjonalizm. Ku jakiej tożsamości kulturowej? Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 65–75.
• Sowa-Bethane, E. 2016. Rodziny wielokulturowe. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Suchodolski, B. 1990. Wychowanie mimo wszystko. Warszawa: PWN.
• Szczepański, J. 1984. Korzeniami wrosłem w ziemię. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
• Szczurek-Boruta, A. 2016. Szkoła i nauczyciel wobec wychowania między­kulturowego młodych ludzi. W: Karcz-Taranowicz, E. red. Obszary i prze­strzenia edukacji. Meandry – konteksty – dylematy. Opole: UO, ss. 375–384.
• Szempruch, J. i Blachnik-Gęsiarz, M. 2018. Praktyczny wymiar kompetencji międzykulturowych w polskiej szkole. W: Borza, P. red. Edukacja mię­dzykulturowa – idee, koncepcje, inspiracje. Jarosław: Wydawnictwo Pań­stwowej Wyższej Szkoły Techniczno-Ekonomicznej im. ks. Bronisława Markiewicza, ss. 77–84.
• Szempruch, J. 2013. Studium teoretyczno-pragmatyczne. Kra­ków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Szymański, M.J. 2013. Socjologia edukacji. Zarys problematyki. Kraków: Ofi­cyna Wydawnicza „Impuls”.
• Szymański, M.J. 2021. Zmiana społeczna a edukacja przyszłości. W: Szem­pruch, J., Smyła, J. i Kwaśniewska, M. red. Edukacja wobec wyzwań zmie­niającego się świata. Diagnozy i projekcje rozwiązań. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe, ss. 25–35.
• Taylor, C. 1996. Etyka autentyczności. Kraków – Warszawa: Społeczny Insty­tut Wydawniczy Znak, Fundacja im. Stefana Batorego.
• Turner, W. 2005. Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w spo­łeczeństwie. Kraków: UJ.
• Wnuk-Lipiński, E. i Ziółkowski, M. red. 2001. Pierwsza dekada niepodległo­ści. Próba socjologicznej syntezy. Warszawa: PAN.
• Wojnar, I., Piejka, A. i Samoraj, M. 2008. Idee edukacyjne na rozdrożach XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Znaniecki, F. 2001. Socjologia wychowawcza. Warszawa: PWN.