Identyfikacje narodowe młodzieży akademickiejjako efekt kategoryzowania społecznego na pograniczu polsko-czeskim

Podjęte rozważania koncentrują się na kwestiach dotyczących przejawianych przez młodzież akademicką identyfikacji narodowych. W pedagogicznej analizie podjętej problematyki przyjęto konceptualizacje teoretyczno-metodologiczne, nawiązujące do: Pawła Boskiego teorii tożsamości kulturowej opartej na wartościach i praktykach w warunkach dwu- i wielokulturowej socjalizacji, Tadeusza Lewowickiego teorii zachowań tożsamościowych oraz teorii kontaktu międzygrupowego i wzajemnego różnicowania międzygrupowego, wywodzących się z hipotezy kontaktu. Podstawą do nakreślenia zachodzących procesów identyfikacyjnych w okresie aktualnych zmian społecznych stały się badania porównawcze przeprowadzone w latach 2018-2019 na pograniczu polsko-czeskim. Analiza oraz interpretacja zgromadzonego materiału empirycznego wskazują na zachodzące zmiany w obszarze kryterialnych oraz korelatywnych atrybutów tożsamościowych polskich i czeskich studentów. Są one warunkowane innymi czynnikami niż kulturyzacją i socjalizacją rodzinną, jak również zachodzącymi w różnym stopniu i zakresie zarówno w przeszłości, jak i współcześnie procesami asymilacyjnymi na polsko-czeskim pograniczu.

National identifications of university students as an effect of social categorization in the Polish-Czech borderland

The undertaken discussion addresses the issues of national identifications manifested by university students. In the pedagogical analysis of this subject matter, some theoretical and methodological conceptualizations have been applied, which refer to: Paweł Boski’s theory of the cultural identity based on values and practices in the conditions of bi - and multicultural socialization, Tadeusz Lewowicki’s theory of identity behaviours, and the theory of intergroup contact and mutual intergroup differentiation, which originate from the hypothesis of contact. What has become the basis for outlining the identification processes taking place in the times of current social changes are the comparative studies conducted in 2018-2019 in the Polish-Czech borderland. The analysis and interpretation of the collected empirical material indicate the occurring changes in the field of criterial and correlative identity attributes of Polish and Czech students. They are determined by other factors than family culturalization and socialization, as well as by the assimilation processes that have taken place (in various extents and scopes) in the Polish-Czech borderland.

REFERENCES:

• Berry, J.W. 1994. Acculturative stress. In: Lonner, W.J. and Malpass, R.S. eds. Psychology and culture. Boston: Allyn and Bacon, pp. 253–257.
• Bobrownicka, M. 2006. Patologie tożsamości narodowej w postkomunistycz­nych krajach słowiańskich: uwagi o genezie i transformacji kategorii toż­samości. Kraków: „Universitas”.
• Bokszański, Z. 1999. Tożsamość narodowa w perspektywie transformacji systemowej. W: Sztompka, P. red. Imponderabilia wielkiej zmiany. Men­talność, wartości i więzi społeczne czasów transformacji. Warszawa – Kra­ków: PWN, ss. 291–305.
• Bokszański, Z. 2007. Tożsamości zbiorowe. Warszawa: PWN.
• Boski, P. 1992. W stronę modelu teoretycznego tożsamości: wymiary toż­samości narodowej. W: Boski, P., Jarymowicz, M. i Malewska-Peyre, H. Tożsamość a odmienność kulturowa. Warszawa: Instytut Psychologii PAN, ss. 86–94.
• Boski, P. 2008a. Wielokulturowość i psychologia dwukulturowej integracji. W: Mamzer, H. red. Czy klęska wielokulturowości? Poznań: „Humaniora”, ss. 165–205.
• Boski, P. 2008b. Tożsamość kulturowa. W: Oleś, P. i Batory, A. red. Tożsamość i jej przemiany a kultura. Warszawa – Lublin: PAN, KUL, ss. 97–145.
• Boski, P. 2009. Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej. Warszawa: PWN.
• Denzin, N.K. i Lincoln Y.S. red. 2009. Metody badań jakościowych. T. 1–2. Warszawa: PWN.
• Hewstone, M. 1999. Kontakt i kategoryzacja: zmiana stosunków międzygru­powych w ujęciu psychologii społecznej. W: Macrae, C.N., Stangor, Ch. i Hewstone, M. Stereotypy i uprzedzenia. Najnowsze ujęcie. Gdańsk: GWP, ss. 267–282.
• Janák, D., Skibiński, T. i Zenderowski, R. 2021. Conflict – competition – co­operation in Central Europe in the 20th and 21st The intricacies of the Polish-Czech relations. Warszawa: UKSW.
• Kłoskowska, A. 1996. Kultury narodowe u korzeni. Warszawa: PWN.
• Kvale, S. 2004. Wprowadzenie do jakościowego wywiadu badaw­czego. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Lewowicki, T. 1995a. Problemy tożsamości narodowej – w poszukiwaniu sposobów uogólnionych ujęć kwestii poczucia tożsamości i zachowań z tym poczuciem związanych. W: Urlińska, M.M. red. Edukacja a tożsa­mość etniczna. Toruń: UMK, ss. 51–63.
• Lewowicki, T. 1995b. O badaniach społeczności pogranicza – od parcjalnych opisów ku elementom teorii zachowań tożsamościowych. W: Nikitorowicz, J. red. Edukacja międzykulturowa – w kręgu potrzeb, oczekiwań i stereoty­pów. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, ss. 13–26.
• Lewowicki, T. 2009. Przemiany ustrojowe i kulturowe a poczucie tożsamości i stosunek młodzieży do wybranych kwestii społecznych: dostrzegalne skut­ki transformacji. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Szczurek-Boru­ta, A. red. Poczucie tożsamości i stosunek młodzieży do wybranych kwestii społecznych – studium z pogranicza polsko-czeskiego. Cieszyn – Warszawa – Toruń: Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, WSP ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 249–261.
• Lewowicki, T. 2014. Edukacja międzykulturowa – od lokalnych sukcesów ku globalnym przesłaniom i oddziaływaniom. Edukacja Międzykulturowa. 3, ss. 19–38.
• Lompart, A. 2010. Jednostka zakorzeniona? Wykorzeniona? Warszawa: UW.
• Miles, M.B. i Huberman, A.M. 2000. Analiza danych jakościowych. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Miluska, J. 2001. O komercjalizacji tożsamości narodowej. W: Nikitorowicz, J., Sobecki, M. i Misiejuk, D. red. Kultury tradycyjne a kultura globalna. Konteksty edukacji międzykulturowej. T.1. Białystok: Wydawnictwo Uni­wersyteckie „Trans Humana”, ss. 39–42.
• Miluska, J. 2006. Tożsamość społeczna – bariera czy pomoc w kształtowa­niu pozytywnych relacji międzykulturowych? W: Lewowicki, T., Szczu­rek-Boruta, A. i Ogrodzka-Mazur, E. red. Teorie i modele badań między­kulturowych. Cieszyn – Warszawa: UŚ, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, ss. 65–66.
• Moustakas, C. 2001. Fenomenologiczne metody badań. Białystok: Wydawnic­two Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Nikitorowicz, J. 2013. Tożsamość – twórczy wysiłek ku patriotyzmowi. W: Nikitorowicz, J. red. Patriotyzm i nacjonalizm. Ku jakiej tożsamości kul­turowej? Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 29–49.
• Ogrodzka-Mazur, E., Szafrańska, A., Malach, J. and Chmura, M. 2021. The cultural identity and education of university students in selected East-Cen­tral countries. A Polish-Czech comparative study. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht Verlage.
• Paleczny, T. 2017. Procesy asymilacji, transkulturacji i uniwersalizacji kul­turowej: przegląd problematyki. Krakowskie Studia Międzynarodowe. 3, ss. 63–81.
• Pietruska-Madej, E. 1995. Pragmatyczne i apragmatyczne aspekty odkrycia naukowego. Filozofia Nauki. 3–4, ss. 65–76.
• Rembierz, M. 2008. Współczesne procesy integracji a paradoksy tożsamości europejskiej. Bielsko-Bialskie Studia Europejskie. 2 (6), ss. 47–60.
• Stephan, W.G. i Stephan, C.W. 1999. Wywieranie wpływu przez grupy. Psy­chologia relacji. Gdańsk: GWP.
• Wysocka, E. 2003. Akulturacja. W: Pilch, T. red. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”, ss. 74–79.
• Wysocka, E. 2013. Wschodząca dorosłość a tożsamość młodego pokolenia – współczesne zagrożenia dla kształtowania tożsamości. Analiza teore­tyczna i empiryczne egzemplifikacje. Colloquium Wydziału Nauk Huma­nistycznych i Społecznych. 1, ss. 69–96.
• Zagórski, K. i Strzeszewski, M. red. 2005. Polska, Europa, Świat. Opinia pu­bliczna w okresie integracji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar” – CBOS.