Treści (między)kulturowe w procesie kształcenia przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej - na podstawie analizy aktualnych podstaw programowych

Celem artykułu jest zaprezentowanie obowiązujących podstaw programowych przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej w perspektywie problematyki dotyczącej różnorodności kulturowej. Znajomość własnego środowiska lokalnego i kanonu kulturowego regionu stanowi ważny element edukacji międzykulturowej. Stąd przeglądu podstaw dokonano przez pryzmat założeń zarówno edukacji regionalnej, jak i międzykulturowej. Przedstawione zostały ustanowione w podstawie zadania i cele, jakie stoją przed współczesnym przedszkolem i szkołą, ale i efekty kształcenia, za pomocą których określono w podstawie programowej treści przewidziane do realizacji w procesie uczenia się i nauczania. Teoretycznymi podstawami rozważań uczyniono koncepcję tożsamości międzykulturowej opracowaną przez Jerzego Nikitorowicza.

(Inter)cultural contents in the process of pre - and early school education - based on an analysis of the current core curricula

The aim of the article is to present the current core curriculum for kindergartens and early childhood education in the context of cultural diversity. Knowing your own local environment and the cultural canon of the region is an important element of intercultural education. The basis for the analyses of the core curricula are the assumptions of both regional and intercultural education. Tasks and goals, defined in the core curriculum, are presented to be achieved by modern kindergartens and schools. The learning outcomes that determine the content planned in the learning and teaching process were also analyzed. The theoretical basis for the considerations is the concept of intercultural identity by Jerzy Nikitorowicz.

REFERENCES:

• Bauman, Z. 2007. Edukacja: wobec, wbrew i na rzecz ponowoczesności. W: Dudzikowa, M. i Czerepaniak-Walczak, M. red. Pojęcia. Procesy. Konteksty. T. I. Gdańsk: GWP, ss. 139–154.
• Bogaj, A., Kwiatkowski, S.M. i Piwowarski, R. 2001. Wskaźniki edukacyjne: Polska 2000. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
• Boski, P. 2010. Kulturowe ramy zachowań społecznych. Warszawa: Wydaw­nictwo Naukowe PWN.
• Denek, K. 2011. Edukacja pozalekcyjna i pozaszkolna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I.
• Grzybowski, P.P. 2007. Edukacja europejska – od wielokulturowośći ku mię­dzykulturowości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Klus-Stańska, D. 2010. Dydaktyka wobec chaosu pojęć i zdarzeń. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Konarzewski, K. 2004. Reforma oświaty: podstawa programowa i warunki kształcenia. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Kossak-Główczewski, K. 1993. Niektóre aspekty niezależnej edukacji regio­nalnej. W: Rodziewicz, E. i Szczepska-Pustkowska, M. red. Od pedagogiki ku pedagogii. Toruń: Wydawnictwo „Edytor”, ss. 66–84.
• Kupisiewicz, C. 2010, Szkice z dziejów dydaktyki: od starożytności po czasy dzisiejsze. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Lewowicki, T. 2008. O szkodliwości współczesnego języka sfery publicznej. Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Paedagogica. 1, ss. 20–25.
• Lewowicki, T. 2015. Intercultural education – from assimilation to integra­tionand multidimensional identity. In: Kyuchukov, H., Lewowicki, T. and Ogrodzka-Mazur, E. eds. Intercultural education – concepts, practice, pro­blems. Munich: LINCOM Academic Publishers, pp. 24–33.
• Ministerstwo Edukacji Narodowej. 1995. Dziedzictwo kulturowe w regionie. Założenia programowe. Warszawa: Ministerstwo Edukacji Narodowej.
• Ministerstwo Edukacji Narodowej. 1998. Reforma systemu edukacji. Projekt. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Nikitorowicz, J. 2005a. Próba określania przedmiotu edukacji międzykultu­rowej. W: Nikitorowicz, J., Misiejuk, D. i Sobecki, M. red. Tożsa­ mość. Edukacja. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Huma­na”, ss. 15–33.
• Nikitorowicz, J. 2005b. Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej. Gdańsk: GWP.
• Nikitorowicz, J. 2009. Edukacja regionalna i międzykulturowa. Warszawa: WAiP.
• Nikitorowicz, J. 2017. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i usta­wicznie kształtującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Nikitorowicz, J. 2020. Edukacja międzykulturowa w perspektywie para­dygmatu współistnienia kultur. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Ogrodzka-Mazur, E. 2007. Kompetencja aksjologiczna dzieci w młodszym wieku szkolnym. Studium porównawcze środowisk zróżnicowanych kultu­rowo. Katowice: UŚ.
• Ogrodzka-Mazur, E. 2018. Intercultural education in Poland: current pro­blems and research orientations. Kultura i Edukacja. 2, pp. 65–82.
• Petrykowski, P. 2003. Edukacja regionalna. Problemy podstawowe i otwarte. Toruń: UMK.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w spra­wie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Dz.U. 2017 poz. 356, Załącznik nr 1 i 2.
• Sacharczuk, J. i Szwarc, A. 2019. Kultura regionu – inspiracje i kierunki roz­woju edukacji regionalnej. Kultura i Edukacja. 3, ss. 248–267.
• Sobecki, M. 2007. Kultura symboliczna a tożsamość. Studium tożsamości kul­turowej Polaków na Grodzieńszczyźnie z perspektywy edukacji międzykul­turowej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Sobecki, M. 2016. Komunikacja międzykulturowa w perspektywie pedago­gicznej. Studium z pogranicza polsko-litewsko-białorusko-ukraińskiego. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Szczurek-Boruta, A. 2006. Tożsamość i jej szerszy kontekst instytucjonalny – o przydatności teorii strukturalizacji Anthony’ego Giddensa dla teorii i praktyki edukacji międzykulturowej. W: Lewowicki, T., Szczurek-Boruta, A. i Ogrodzka-Mazur, E. red. Teorie i modele badań międzykulturowych. Cieszyn – Toruń: UŚ, Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 31–40.
• Szymański, M. 2008. Problematyka edukacyjna we współczesnej debacie pu­blicznej. Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Paedago­gica. 1, ss. 5–19.
• Śliwerski, B. 2015. Edukacja (w) polityce. Polityka (w) edukacji. Inspiracje do badań polityki oświatowej. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.