Włoska oświata i myśl pedagogiczna w polskiej literaturze historyczno-pedagogicznej.

ITALIAN EDUCATION AND PEDAGOGICAL THINKING IN POLISH HISTORICAL-PEDAGOGIC LITERATURE

The Italian education system and Italian pedagogical thinking have proud traditions. Italian education and its school system aroused and still arouse much interest among Polish educational historians, and numerous books and articles continue to be published on these subjects. these works provide the knowledge of the development of the Italian school system and Italian education across all historical periods; however, humanistic education issues and the meaning of Italy’s pedagogical thinking for the development of new educational concepts are discussed most frequently. Polish educational historians study Saint John Bosco’s and Maria Montessori’s views on education, providing critical analysis of education reforms introduced during Benito Mussolini’s rule. Polish academic works and popular science works published in the last two centuries, which are an interesting source of knowledge for Polish readers, give a compelling account of the Italian education system and Italian pedagogical thinking of the past. there is no doubt that Poles’ knowledge about the development of Italian educational ideals was significantly broadened by numerous historical and pedagogical publications. It should be noted that the most prominent Polish historians of education who speak Italian and know Italy’s archival sources and its rich academic literature had written about Italy’s education. As a result, their works have an important cognitive value, and they show that Poles not only had admired Italian education, but they also had been able to critically assess foreign pedagogical ideals. Additionally, the publications show that, in some historical periods, interest in the Italian education system and Italian pedagogical thought was great (notably, during the Renaissance), while in some centuries (such as the 19th century), it was scant.

Włoskie szkolnictwo i myśl pedagogiczna posiadają chlubne tradycje. Nowatorstwo oświaty i wychowania w tym kraju budziło i nadal budzi wśród polskich historyków wychowania spore zainteresowanie, czego świadectwem są publikacje książkowe i artykuły. te prace przekazują wiedzę na temat rozwoju włoskiej oświaty i wychowania we wszystkich epokach historycznych, przy czym najczęściej omawia się w nich problemy edukacyjne okresu humanizmu, znaczenie myśli pedagogicznej kształtującej się na terenie Italii dla rozwoju nowych koncepcji wychowawczych. Polscy historycy wychowania badają poglądy pedagogiczne św. Jana Bosko, Marii Montessori, wyrażają swój krytyczny stosunek do reform szkolnictwa przeprowadzonych w czasach rządów Benito Mussoliniego. Polskie publikacje naukowe i popularnonaukowe powstałe w ostatnich dwóch stuleciach dają ciekawy obraz dawnego włoskiego szkolnictwa i myśli pedagogicznej, stanowią dla polskich czytelników interesujące źródło wiedzy. Nie ulega wątpliwości, że dzięki licznym pracom historyczno-pedagogicznym znacznie została pogłębiona wiedza Polaków o rozwoju włoskich ideałów edukacyjnych. Należy zaznaczyć, że o szkolnictwie w Italii pisali najznakomitsi polscy historycy wychowania, znający język włoski, źródła archiwalne tego kraju oraz bogatą literaturę naukową. W rezultacie ich prace mają dużą wartość poznawczą, pokazują, że Polacy nie tylko zachwycali się włoską oświatą i wychowaniem, ale również potrafili krytycznie ocenić obce idee pedagogiczne. Publikacje pokazują również, że w niektórych okresach historycznych zainteresowanie włoskim szkolnictwem i myślą pedagogiczną było szczególnie duże (czasy renesansu), natomiast w pewnych wiekach (XIX stulecie) to zaciekawienie było niewielkie.

REFERENCES:

• Baranowski, z. (1932). Bezwstyd w literaturze i obrazku. W: Walka z pornografią (Cykl rozpraw). Poznań: Nakładem księgarni świętego Wojciecha.
• Barycz, H. (1935). Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu. kraków: UJ.
• Barycz, H. (1938). Polacy na studiach w Rzymie w epoce Odrodzenia. Kraków: PAU.
• Barycz, H. (1949a). Rozwój historii oświaty, wychowania i kultury w Polsce. kraków: PAU.
• Barycz, H. (1949b). Studia włoskie Stanisława Orzechowskiego. warszawa: Gebethner i Wolff.
• Barycz, H. (1964). Uniwersytet Jagielloński w życiu narodu polskiego (wyd. 2). Wrocław-Warszawa-kraków: Ossolineum.
• Barycz, H. (1965). Spojrzenia w przeszłość polsko-włoską. Wrocław-Warszawa-kraków: Ossolineum.
• Barycz, H. (red.). (1957). Sebastian Petrycy: uczony doby Odrodzenia. wrocław-Warszawa: Ossolineum.
• Baszkiewicz, J. (1963). Młodość uniwersytetu, Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Bazylow, L. (1981). Historia powszechna 1789-1918. Warszawa: książka i wiedza.
• Bizoń, F. (1913). Historia wychowania ze źródeł czerpana, dla użytku seminariów nauczycielskich, nauczycieli i ludzi zajmujących się wychowaniem. Lwów: Drukarnia Udziałowa.
• Borejsza, J.W. (1979). Mussolini był pierwszy. warszawa: czytelnik.
• Borowski, A. (1992). Renesans. warszawa: wsiP.
• Borowski, A. (red.). (2009). Humanizm. Historie pojęcia. warszawa: neriton.
• Brahmer, M. (1933). Włochy. Lwów: Państwowe Wydawnictwo książek Szkolnych.
• Brahmer, M. (1939). Z dziejów włosko-polskich stosunków kulturalnych. warszawa: Nakładem towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza.
• Brossowa, A. (1931). z włoskiej literatury pedagogicznej. Ruch Pedagogiczny, nr 4, 180-182.
• Brunné, S. (1933). Recenzja. Kwartalnik Pedagogiczny, nr 1, 118-119.
• Buczek, k. (2007). Hugo Kołłątaj i edukacja. warszawa: uw.
• Campanella, t. (2004). Miasto Słońca (oprac. R. Brandwajn, przekład L. i R. Brandwajnowie). Warszawa: De Agostini, Altaya.
• Chachaj, M. (1998). Związki kulturalne Sieny i Polski do końca XVIII w. Staropolscy studenci i podróżnicy w Sienie. Lublin: UMCS.
• Chmaj, L. (1938). Kierunki i prądy pedagogiki współczesnej. Warszawa-Wilno: „Nasza księgarnia”.
• Chmaj, L. (1962). Prądy i kierunki w pedagogice XX wieku. warszawa: Pzws.
• Chromecki, t. (1938). Autorytatywne państwo korporacyjne Mussoliniego. Warszawa: Hoesick.
• Cicimirska, N. (1931). Gry i zabawy w przedszkolach za granicą. Lwów: Gubrynowicz i syn.
• Ciesielska-Borkowska, S. (1927). Szkolnictwo we Włoszech, jego nowy ustrój i duch. Przegląd Pedagogiczny, nr 5, 120-122.
• Czapiński, k. (1932). Faszyzm współczesny. Warszawa: zarząd Główny TUR.
• Czerniawska, O. (1996). Edukacja dorosłych we Włoszech. Wybrane problemy. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Czubiński, A., Marczewski, J. (1960). Zjednoczenie Niemiec i Włoch. warszawa: Pzws.
• Ćwikliński, L. (1922). Padwa i Polska. kraków: „Biblioteka Polska”.D.N. (1912). „Domy Dziecięce” M. Montessori. Wychowanie w Domu i Szkole, nr 8, 58-61.
• Dajczak, J. (1950). Wychowanie osobowości według św. tomasza z Akwinu i współczesnej pedagogiki. Przegląd Powszechny, t. 229, 119-130.
• Draus, J., terlecki, R. (2005). Historia wychowania. Wiek XIX i XX. kraków: WAM.
• Drożdż, A. (2006). Książka w świecie utopii. kraków: Wydawnictwo Naukowe akademii Pedagogicznej.
• Dybiec, J. (1983). Maria Montessori w Polsce. Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych, t. 30, 5-27.
• Dybiec, J. (1993). Polska Akademia Umiejętności 1872-1952. kraków: „Secesja”.
• Dybiec, J. (2000). Uniwersytet Jagielloński 1918-1939. kraków: PAU.
• Dybiec, J. (2001). Recepcja idei pedagogicznych w Polsce. W: A. Strzałkowski (red.), Recepcja w Polsce nowych kierunków i teorii naukowych (s. 195-202). kraków: PAU.
• Dybiec, J. (2011). Polska w orbicie wielkich idei. Polskie przekłady obcojęzycznego piśmiennictwa 1795-1918 (t. 1). Warszawa: IHN PAN.
• Dziesięciolecie szkoły faszystowskiej w cyfrach. Przegląd Pedagogiczny (1933). nr 11-12, s. 134.
• Dziewula, D. (1997). Systemy szkolne Unii Europejskiej (wyd. 3). Warszawa: ŻAk.
• Fanciulli, J. (1931). Czar dziecięctwa (tłum. elesta). Warszawa: „Nasza księgarnia”.
• Fekecz, k. (1977). Republika Włoska, warszawa: Krajowa agencja wydawnicza.
• Garbacik, J. (1955). zagadnienia pedagogiczne w kulturze wczesnego Odrodzenia włoskiego. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, nr 3, 178-210.
• Gentile, G. (1932). Reforma wychowania. Wykłady dla nauczycieli z Triestu (tłum. M. Stecka). Lwów-Warszawa: książnica-Atlas.
• Gierowski, J.A. (1999). Historia Włoch. Wrocław-Warszawa-kraków: Ossolineum.
• Grochowski, L. (1980). Rozwój oświaty i wychowania we Włoszech do II wojny światowej. W: J. Miąso (red.), Historia wychowania wiek XX (t. 2). Warszawa: PWN.
• Grotowska, H. (1937). Włochy. W: S. Łempicki (red.), Encyklopedia Wychowania (t. 3) (s. 746-747). Warszawa: „Nasza księgarnia”, zNP.
• Grudzińska, A. (1912). Casa dei Bambini. Nowe Tory, NR 7, 187-193.
• Grunwald, k. (1925). Wychowanie wg metody Montessori. Wychowanie Przedszkolne, nr 6-7, 14-19.
• Gurgul, M. (2006). Echa włoskie w prasie polskiej (1860-1939). Szkice bibliograficzne. kraków: Universitas.
• Gustowiczówna, A. (1918). System wychowawczy dr M. Montessori. Czasopismo Pedagogiczne, nr 1-3, 176-212.
• Guz, S. (red.). (1994). Metoda Marii Montessori. Historia i współczesność. Lublin: UMCS.
• Harazim, F. (1934). System wychowawczy św. Jana Bosko. W: Wychowanie chrześcijańskie jako problem duszpasterski (s. 55-65). kielce: Nakładem „Przeglądu Homiletycznego”.
• Hartleb, k. (1939). Recenzja. Kwartalnik Historyczny, z. 1, 122.
• Heistein, J. (1994). Historia literatury włoskiej. Zarys (wyd. 3).Wrocław-Warszawa-kraków: Ossolineum.
• Iwaszkiewicz, J. (1977). Podróże do Włoch. Warszawa: PIW.
• Jabłonowski, W. (1906). Recenzja. Książka, nr 6, 234.Jeleńska, L. (1930). Sztuka wychowania. warszawa: nK.
• Joteyko, J. (1914). Montessori i kształcenie zmysłów. Dziecko, nr 6, 353.
• K.K. (1904). z literatury zagranicznej. Przegląd Pedagogiczny, nr 9, 107.
• Kalinowski, M. (2005). Resocjalizacja nieletnich w państwach europejskich i pozaeuropejskich. warszawa: wydawnictwo akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Kiełbikowa, F. (1930). Jeden dzień z przedszkola Montessori. Wychowanie Przedszkolne, nr 5, 97-98.
• Kliszewski, A. (1929). Współczesny kryzys państwowości. kraków: Nakładem towarzystwa jezusowego.
• Konopczyński, W. (1931). Recenzja. Kwartalnik Historyczny, z. 2, 381.
• Korczyńska, z. (1931). Recenzja. Kwartalnik Pedagogiczny, nr 1, 86.
• Kostkiewiczowa, t. (1994). Oświecenia: próg naszej współczesności. warszawa: Semper.
• Kot, S. (1924). Historia wychowania. Zarys podręcznikowy, kraków: Gebethner i Wolff.
• Kot, S. (1928). Z dziejów propagandy polskiej w wieku XVI. Dyplomaci polscy w Neapolu. kraków: krakowska Spółka Wydawnicza.
• Kot, S. (1932). Polska złotego wieku wobec kultury zachodniej. kraków: UJ.
• Kot, S. (1934). Historia wychowania. Zarys podręcznikowy, t. 2. Wychowanie nowoczesne (od połowy w. XVIII do współczesnej doby). Lwów: PWkS.
• Kot, S. (1978). Polska złotego wieku a Europa. Studia i szkice (wyboru dokonał, przygotował do druku i wstępem opatrzył H. Barycz). Warszawa: PIW.
• Kotarski, A. (1939). System wychowawczy św. Jana Bosko. Warszawa: Nakładem księży Salezjanów.
• Kozłowski, B. (1925). Oświata pozaszkolna we Włoszech. szkoła Powszechna, t. 6, 177-204.
• Kremer, J. (1878). Podróż do Włoch. t. 1. Droga z krakowa do triestu. Opisanie wenecji. w: Dzieła Józefa Kremera (t. VI). Warszawa: nakł. i druk s. Lewentala.
• Kuchta, J. (1934). Książka zakazana jako przedmiot zainteresowań młodzieży w okresie dojrzewania. warszawa: wydawnictwo M. arcta.
• Kunowski, S. (1966). tomistyczne studia w dziedzinie pedagogiki. W: A. krupa (red.), Pastori et magistro (s. 469-488). Lublin: kUL.
• Kupisiewicz, C. (2006). Szkoła w XX wieku. Kierunki i próby przebudowy. warszawa: Pwn.
• Kupisiewicz, C. (2012). Z dziejów teorii i praktyki wychowania. kraków: Impuls.
• Kurdybacha, Ł. (red.). (1967). Historia wychowania (t. 1). Warszawa: PWN.
• Lechicki, C. (1935). Przewodnik po beletrystyce. Poznań: Naczelny Instytut akcji Katolickiej.
• Lewicki, J. (1930). Włoska reforma wychowania. Kwartalnik Pedagogiczny, nr 2, 133-168.
• Litak, S. (2008). Historia wychowania. Do Wielkiej Rewolucji Francuskiej (wyd. 2). kraków: WAM.
• Lombroso, P. (1902). Życie dzieci. Studium psychologiczno-wychowawcze (tłum. k. król, wyd. 2). Warszawa: M. Arct.
• Loret, M. (1929). Polskie pielgrzymstwo naukowe w Rzymie od XVI-XVIII w. Nauka Polska, t. 1, 131-173.
• Loret, M. (1930). Życie polskie w Rzymie w XVIII wieku. Rzym: Scuola tipografica Pio X.
• Łatacz, e. (1996). Recepcja teorii pedagogicznej Marii Montessori w Polsce do roku 1939. Łódź: UŁ.
• Łempicki, S. (1921). Działalność Jana Zamoyskiego na polu szkolnictwa 1573-1605. kraków: książnica Polska.
• Łempicki, S. (1938). Rola wieku złotego w dziejowym procesie formowania się polskiej kultury duchowej. Lwów: Nakład k.S.
• Łobocki, M. (2010). Teoria wychowania w zarysie. kraków: Impuls.
• Łubieński, z. (1937). Podstawy psychologiczne metody Montessori. Kwartalnik Psychologiczny, nr 1-2, 85-96.
• Majchrowicz, F. (1907). Historia pedagogii dla użytku seminariów nauczycielskich i nauki prywatnej (wyd. 2). Lwów: Polskie towarzystwo Pedagogiczne.
• Marycjusz, S. (1955). O Szkołach czyli akademiach ksiąg dwoje (tłum. A Danysz, wstępem i objaśnieniami opatrzył H. Barycz). Wrocław: Ossolineum.
• Maver, G. (1946). Podróże polskich pisarzy do Włoch. rzym: oddz. Kultury i Prasy 2 korpusu A.P.
• Michalski, S. (1968). Działalność pedagogiczna Anieli Szycówny. warszawa: Pzws.
• Miksza, M. (2004). Zrozumieć Montessori. kraków: Impuls.
• Miksza, M., Łatacz, e. (2004). Metoda Montessori. W: t. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (t. 3) (s. 173-180). Warszawa: ŻAk.
• Miszalska, J., Gurgul, M., Surma-Gawłowska, M., Woźniak, M. (2011). Od Boccaccia do Eco. Włoska proza narracyjna w Polsce (od XVI do XXI wieku). kraków: Collegium Columbinum.
• Mizia, t. (1962a). Casa Giocosa - Dom Radości. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, nr 1, 44-46.
• Mizia, t. (1962b). książę renesansowych pedagogów (Vittorino da Feltre). Przegląd Humanistyczny, nr 5, 145-156.
• Montessori, M. (1913). Domy dziecięce. Metoda pedagogiki naukowej, stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci. warszawa: księgarnia e. wende i ska.
• Montessori, M. (2005). Domy dziecięce. Metoda pedagogiki naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci. Warszawa: ŻAk.
• Montessori, M. (2014). Odkrycie dziecka (tłum. A. Pluta). Łódź: Palatium.
• Morawski, k. (1900). Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego (t. 1). kraków: uj.
• Mosakowski, R. (2002). Szkolnictwo wyższe w krajach Unii Europejskiej. Stan obecny i planowane reformy. Gdańsk: Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej.
• Możdżeń, S.I. (2006a). Historia wychowania do 1795 (wyd. 2). Sandomierz: wydawnictwo diecezjalne.
• Możdżeń, S.I. (2006b). Historia wychowania 1795-1918 (wyd. 2). Sandomierz: wydawnictwo diecezjalne.
• Możdżeń, S.I. (2006c). Historia wychowania 1918-1945 (wyd. 2). Sandomierz: wydawnictwo diecezjalne.
• Mysłakowski, z. (1933). Recenzja. Kultura Pedagogiczna, t. 1, 94.
• Nawroczyński, B. (1931). Zasady nauczania (wyd. 2). Lwów-Warszawa: książnica-Atlas.
• Nawroczyński, B. (1933). Współczesne prądy pedagogiczne. W: S. Łempicki (red.), Encyklopedia wychowania (t. 1) (s. 526). Warszawa: „Nasza księgarnia”.
• Nawroczyński, B. (1938). Polska myśl pedagogiczna: jej główne linie rozwojowe, stan współczesny i cechy charakterystyczne. Lwów-Warszawa: książnica Atlas.
• Niewęgłowski, J. (red.). (2000). Ksiądz Bosko i jego system wychowawczy. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie.
• Niewęgłowski, J. (2003). Giovanni Melchiore Bosco (1815-1888). W: t. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (t. 1) (s. 422-425). Warszawa: ŻAk.
• Nowak-Dłużewski, J. (1989). Stanisław Konarski. warszawa: PaX.
• Osterloff, W. (1913). Dr M. Montessori - „Domy Dziecięce” (Le Case dei Bambini). Dziecko, nr 76, 434-436.
• Palacz, R. (1977). Powstanie i rozwój uniwersytetów w średniowieczu. W: J. keller (red.), Katolicyzm średniowieczny. warszawa: Pwn.
• Pachociński, R. (2000). Współczesne systemy edukacyjne. Warszawa: Instytut Badań edukacyjnych.
• Patkowski, A. (1927). Oświata pozaszkolna we Włoszech. Warszawa: „Nasza księgarnia”.
• Peretiatkowicz, A. (1927). Państwo faszystowskie. Bilans rządów pięcioletnich. Warszawa: Dom książki Polskiej.
• Piłat, M. (1965). Środki kształcenia postawy moralnej młodzieży w systemie wychowawczym św. Jana Bosko. Lublin: Wydawnictwo kUL.
• Pinesowa, F. (1931). System wychowawczy dr M. Montessori. warszawa: dKP.
• Pirożyński, M. (1930). Co czytać? Poradnik w sprawie lektury religijnie uświadamiającej dla maturzystów szkół średnich ogólnokształcących i seminariów nauczycielskich, cz. 1: Filozofia, teologia, historia Kościoła, czasopisma. kraków: Wydawnictwo księży Jezuitów.
• Plezia, M. (1964). Michał Jurkowski i greka w Krzemieńcu 1805-1830. wrocław-Warszawa-kraków: Ossolineum.
• Płaszczewska, O. (2010). Przestrzenie komparatystyki - italianizm. kraków: uj.
• Płaszczewska, O. (2012). O recepcji przekładowej Serca de amicisa w Polsce. Italica Wratislaviensia, nr 3, 85-106.
• Pociecha, W. (1958). Królowa Bona (1494-1557). Poznań: PWN.
• Preisner, W. (1949). Stosunki literackie polsko-włoskie w latach 1800-1939 w świetle bibliografii. toruń: towarzystwo Naukowe w toruniu.
• Ptaśnik, J. (1922). Kultura włoska wieków średnich w Polsce. Warszawa: „Biblioteka Polska”.
• Puchalski, R. (1924a). zasady wychowawcze M. Montessori. Przyjaciel Szkoły, nr 9, 149-157.
• Puchalski, R. (1924b). O metodzie p. dr Montessori. Przyjaciel Szkoły, nr 12, 251-252.
• Rederowa, D. (1958). ze studiów nad kontaktami Akademii Umiejętności z nauką obcą. ekspedycja Rzymska (1886-1918). Rocznik Biblioteki PAN w Krakowie, 195-256.
• Reinerwowa, A. (1925). Poglądy M. Montessori na wychowanie elementarne. Życie Szkolne, nr 9, 250.
• Romanowicz, J. (1929). Błogosławiony ks. Jan Bosko. Warszawa: Salezjańska Szkoła Graficzna.
• Rowid, H. (1946). Postawy i zasady wychowania. Warszawa: „Nasza księgarnia”.
• Sajkowski, A. (1973). Włoskie przygody Polaków. Wiek XVI-XVIII. warszawa: PIW.
• Sandler, B. (1969). Maria Montessori (1870-1952). Nowa Szkoła, nr 3, 15-17.
• Sawicka-Wilgusiak, S. (2003). Włoski system szkolnictwa. Warszawa: ŻAk.
• Sawicka-Wilgusiak, S. (2008). Włoski system szkolny. W: t. Pilch (red.), Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku (t. 7) (s. 175-184). Warszawa: ŻAk.
• Schätzel, I. (1919). Idea wychowania przedszkolnego „Casa dei Bambini” jako szkółka wszechstronnej pracy dziecka. Lwów: PtP.
• Sekreta, M. (1934). Polityka szkolna Rosji sowieckiej i Włoch faszystowskich. Chowanna, t. 5, 432-448.
• Seredyński, W. (1891). Rys dziejów wychowania w biografiach i szkicach z szczególnym uwzględnieniem szkoły ludowej w Austrii i Polsce dla użytku seminariów nauczycielskich polskich. tarnów: Druk. J. Pisza.
• Sierpowski, S. (1972). Faszyzm we Włoszech, 1919-1926. Wrocław: Ossolineum.
• Sierpowski, S. (1996). Historia najnowsza Włoch w historiografii polskiej. Poznań: UAM.
• Sinko, t. (1911). Polski apologeta humanizmu w XVIII wieku. Eos, 17, 76-87.
• Sinko, t. (1922). Spór o antyk w wieku XVII i XVIII. Przegląd Warszawski, t. 4, nr 14, 261-262.
• Sobczak, J. (1978). Recepcja idei „nowego wychowania” w polskiej pedagogice okresu między wojnami (cz. 1). Bydgoszcz: WSP.
• Sondel, J. (2012). Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego. kraków: UNIVERSITAS.
• Sondel-Cedermas, J. (2013). Nacjonalizm włoski. Geneza i ewolucja doktryny politycznej (1896-1923), kraków: księgarnia Akademicka.
• Sośnicki, k. (1967). Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX wieku. warszawa Pzws.
• Stasiewicz-Jasiukowa, I. (red.). (1976). Nowożytna myśl naukowa w szkołach i księgozbiorach polskiego oświecenia. Wrocław: Ossolineum.
• Stelmach, M. (2006). Aktualność pedagogiki Marii Montessori. w: j. szempruch (red.), Edukacja wobec wyzwań i zadań współczesności: teoria i praktyka pedagogiczna (s. 139-146). Rzeszów: UR.
• Stopka, k. (1986). kultura dziecięca w Padwie XIX w. Rozprawy z Dziejów Oświaty, t. 29, 41-49.
• Stopka, k. (1994). Szkoły katedralne metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu: studia nad kształceniem kleru polskiego w wiekach średnich. Kraków: PAU.
• Suchodolski, B. (1931). Organizacja wychowania obywatelskiego we Włoszech. Oświata i Wychowanie, z. 1, 34-49.
• Suchodolski, B., Wojnar, I. (1988). Humanizm i edukacja humanistyczna. Wybór tekstów. warszawa: wsiP.
• Szczerba, t. (1925). Reforma szkolnictwa elementarnego we Włoszech. Sprawy Szkolne, nr 3, 144-158.
• Szczur, S. (1999). Papież Urban V i powstanie Uniwersytetu w Krakowie w 1364 r. kraków: towarzystwo Naukowe „SOCIetAS VIStULANA”.
• Szycówna, A. (1914). Recenzja. Książka, nr 102, 62-63.
• Szymanowska, J. (2001). Wielkie spory ideologiczne. W: J. Ugniewska (red.), Historia literatury włoskiej XX wieku (s. 88-112). Warszawa: Wydawnictwo naukowe Pwn.
• Świeżawski, S. (1956). Przedmowa. W: św. tomasz z Akwinu, Traktat o człowieku (opracował S. świeżawski) (s. I-XII). Poznań: Pallotinum.
• Świeżawski, S. (1964). Rozwój kultury fizycznej w okresie Odrodzenia i Oświecenia (opracowali W. Ferens i R. Wroczyński). Wrocław-Warszawa-kraków: Ossolineum.
• Terelak, J. (1964). Metody wychowawcze ks. Jana Bosko w aspekcie psychologii wychowawczej. Lublin: Wydawnictwo kUL.
• Trentowski, B.F. (1970). Chowanna czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży (t. 2, wstępem i komentarzem opatrzył A. Walicki). Wrocław-Warszawa-kraków: Ossolineum.
• Tygielski, W. (2005). Włosi w Polsce XVI-XVII wieku: utracona szansa na modernizację. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Tylusińska, A., Ugniewska, J. (2004). Włochy w czasach romantyzmu. warszawa: diG.
• Ulewicz, t. (1967). Pisarze polscy wieku XVI w kręgu humanistycznym Padwy i wenecji. Ruch Literacki, z. 1, 1-30.
• Ulewicz, t. (1977). Związki kulturalno-literackie Polski z Włochami w wiekach średnich i renesansie. Wrocław: Ossolineum.
• Ulewicz, t. (1999). Iter Romano-Italicum Polonorum czyli o związkach umysłowo-kulturalnych Polski z Włochami w wiekach średnich i renesansie. kraków: UNIVERSITAS.
• Urbański, P. (2009). Polskie badania nad humanizmem - główne orientacje. w: A. Nowicka-Jeżowa, M. Cieński (red.), Humanizm polski. Długie trwanie - tradycje - współczesność. warszawa: neriton.
• Vetulani, A. (1966). Papież Urban V wobec nowo zakładanych uniwersytetów środkowoeuropejskich. W: A. krupa (red.), Pastori et magistro. Lublin: KuL.
• Vetulani, A. (1970). Początki najstarszych wszechnic środkowoeuropejskich. Wrocław: Ossolineum.
• Voisé, W. (wstęp, wybór i opracowanie). (1972). Utopiści XVI i XVII wieku o wychowaniu i szkolne. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Ossolineum.
• W.J. (1932). Recenzja. Przegląd Pedagogiczny, nr 26, 535.
• Wachtel, J. (1932). Recenzja. Ruch Pedagogiczny, nr 1, 28.
• Wanczura, A. (1920). z literatury o systemie Montessori. Czasopismo Pedagogiczne, 1919/20, 376.
• Wędkiewicz, S. (1930). Faszyzm a kultura intelektualna Włoch powojennych. Notatki bibliograficzne. Przegląd Współczesny, nr 100-101, 308-362.
• Windakiewicz, S. (1891). Padwa. Studium z dziejów cywilizacji polskiej. Kraków: drukarnia „Czasu”.
• Wiszniewski, M. (1982). Podróż do Włoch, Sycylii i Malty (przygotował do druku, pomnożył tekstami z rękopisów, opatrzył objaśnieniami i posłowiem H. Barycz). Warszawa: PIW.
• Wituch, t. (1987). Zjednoczenie Włoch. warszawa: wsiP.
• Wittlin, J. (2012). Etapy. Italia - Francja - Jugosłowia (oprac. P. kądziela). Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Wnęk, J. (2006). Polskie przekłady literatury zagranicznej 1918-1939. Kraków: MCDN.
• Wnęk, J. (2011a). Polskie tłumaczenia zagranicznych książek dla dzieci w latach 1918-1939. Guliwer, nr 3, 8-11.
• Wnęk, J. (2011b). Czy zagraniczna beletrystyka demoralizowała polską młodzież? Dyskusje w latach 1918-1939 nad znaczeniem obcej literatury pięknej w wychowaniu młodych pokoleń. Humanum - Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne, nr 2, 161-175.
• Wnęk, J. (2012). Dziecko w polskiej literaturze naukowej 1918-1939. warszawa: Aspra-Jr, Instytut Historii Nauki PAN.
• Wołoszyn, S. (1964). Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie. warszawa: Pwn.
• Zagrodzka, A. (2011). Vittorino da Feltre. Przegląd Historyczno-Oświatowy, nr 3-4, 5-33.
• Zamkowska, A. (2005). Systemy kształcenia integracyjnego w wybranych krajach Unii Europejskiej. Radom: Politechnika Radomska.
• Zarębski, I. (1939). Stosunki Eneasza Sylwiusza z Polską i Polakami. kraków: Pau.
• Ziejka, F. (1998). Poeci młodopolscy w podróżach do Włoch. W: J. Okoń (red.), Włochy a Polska - wzajemne spojrzenia (s. 197-210). Łódź: UŁ.
• Zwierzchowska, I. (2003). Pedagogika Marii Montessori przyszłością dla europy: III Międzynarodowa konferencja Montessori i europa. Lubelski Rocznik Pedagogiczny, t. 23, 185-189.
• Żaboklicki, k. (2008). Historia literatury włoskiej. warszawa: wydawnictwo naukowe Pwn.
• Żołądź, D. (1990). Ideały edukacyjne doby staropolskiej. Stanowe modele i potrzeby edukacyjne szesnastego i siedemnastego wieku. Warszawa-Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Żukiewiczowa, z. (1935/36). Fröbel i Montessori. Przedszkole, nr 6, 103.
• Żywczyński, M. (1971). Włochy nowożytne 1796-1945. warszawa: Pwn.