Tożsamość kulturowa kobiet romskich w przestrzeni rodziny wielopokoleniowej

Cultural identity of Roma women in the space of an extended family

The aim of the article is to analyze the continuity and changes in the cultural identity of Romni in the space of the multigenerational family. The conducted research is a collective case study of 3 families in the grandmother-daughter-granddaughter line. The results of the study indicate that the continuity in shaping the cultural identity of Romni is most strongly influenced by the Romanipen principles, understood as an internal set of rules of coexistence, norms, values, customs, that apply to all members of the Roma community. It is a fundamental determinant in the education of young girls, with the help of which traditional duties and obligations are passed on and the image of Romni is formed. In the multigenerational model of cultural identity, the traditional perception of a woman’s role as mother and wife, responsible for passing on established values to the younger generation, has been observed. The challenges faced by Romni stem not only from the status they occupy within the Roma community, but also from the cultural peculiarities of this minority and traditional perceptions of the position and role of women. Aware of their background and the tasks assigned to them, they generally want to live in accordance with the traditions within their community.

Celem artykułu jest analiza ciągłości i zmian tożsamość kulturowej kobiet romskich w przestrzeni rodziny wielopokoleniowej. Przeprowadzone badania stanowią zbiorowe studium przypadku trzech rodzin w linii babcia– córka–wnuczka. Wyniki badań wskazują, iż na ciągłość w kształtowaniu tożsamości kulturowej kobiet romskich najsilniejszy wpływ ma Romanipen, rozumiany jako wewnętrzny zbiór zasad współżycia, norm, wartości, obyczajów, które obowiązują wszystkich członków społeczności romskiej. Jest to podstawowy wyznacznik w wychowywaniu młodych dziewcząt, za pomocą którego przekazywane są tradycyjne obowiązki i powinności oraz formowany jest obraz Romni. W wielopokoleniowym modelu tożsamości kulturowej zaobserwowano tradycyjne postrzeganie roli kobiety jako matki i żony, odpowiedzialnej za przekazywanie ugruntowanych wartości młodszemu pokoleniu. Wyzwania, którym muszą podołać kobiety romskie, wynikają nie tylko ze statusu zajmowanego w środowisku romskim, ale również ze specyfiki kulturowej tej mniejszości i tradycyjnego postrzegania pozycji i roli kobiety. Świadome swojego pochodzenia i zadań, które są im przypisane, na ogół chcą żyć zgodnie z tradycjami obowiązującymi wewnątrz swojej społeczności.

REFERENCES:

• Adamczyk, A. (2018). Romni wśród Romów. Kobieta w kulturze romskiej. Przegląd Politologiczny, 2, 37–44. DOI: 10.14746/pp.2011.16.2.4.
• Bartosz, A. (2020). Rom czy Romka? Studia Romologica, 13, 159–162.
• Bartosz, A., Szewczyk, M. (2019). Cyganie/Romowie w Polsce – początki. W: B. Machul- -Telus (red.), Romowie (s. 11–26). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Boni, K. (2012). Król idzie, a królowa z boku. Dialog Pheniben, 6, 24–31.
• Caban, A. (2009). Najważniejsze tradycje i obyczaje Romów zamieszkujących Polskę. W: Romowie przewodnik. Historia i kultura (s. 42–62). Radom: Radomskie Stowarzyszenie Romów Romano Waśt-Pomocna Dłoń.
• Davidová, E. (2004). Romano drom. Cesty Romů 1945–1990. Změny v postaveni a způsobu života Romů v Čechách, na Moravě a na Slovensku. Vydání Univerzita Palackého v Olomouci.
• Drożdż-Bałkowska, M. (2012). Romowie – dzieci świata. Niecodzienny poradnik dla nauczyciela. Wrocław: Fundacja Integracji Społecznej „Prom”.
• Gerlich, M.,A., Krzyżanowski, P.J. (2019). Stereotyp Cygana/Roma na ziemiach polskich w ujęciu historycznym. Studia – konteksty pogranicza, 3, 25–37.
• Godlewska-Goska, M., Kopańska, J. (2011). Życie w dwóch światach. Tożsamość współczesnych Romów. Warszawa: Seria wydawnicza Studia Ethnologica, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Wydawnictwo DiG.
• GUS (2023). Wstępne wyniki NSP2021 w zakresie struktury narodowo-etnicznej oraz języka kontaktów domowych. Pobrane z: https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp2021/nsp-2021-wyniki-wstepne/wstepne-wyniki-narodowego-spisu-powszechnegoludnosci-i-mieszkan-2021-w-zakresie-struktury-narodowo-etnicznej-oraz-jezykakontaktow-domowych,10,1.html.
• Hancock, I. (1992). The East European Roots of Romani Nationalism. W: D. Crowe, J. Kolski (red.), The Gypsies of Eastern Europe (s. 133–150). London, New York: M.E. Sharpe.
• Jakimik, E.A., Gierliński, K.P. (2009). Kobieta w środowisku romskim. Szczecinek: Wydawnictwo Związek Romów Polskich.
• Kowarska, A.J. (2005). Polska Roma. Tradycja i nowoczesność. Warszawa: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kowarska, A.J. (2009). O romskich autorytetach. W: A. Caban, G. Kondrasiuk (red.), Romowie przewodnik Historia i kultura (s. 32–41). Radom: Radomskie Stowarzyszenie Romów Romano Waśt – Pomocna Dłoń Radom.
• Koper, T. (2020). Romanipen. O dwóch strategiach „bycia Romem” we współczesnym świecie. Studia Romologica, 13, 83–123.
• Krasnowolski, A. (2011). Cyganie/Romowie w Polsce i w Europie: wybrane problemy historii i współczesności. Warszawa: Kancelaria Senatu. Biuro Analiz i Dokumentacji.
• Krzyżowski, Ł. (2006). Kultura tradycyjna wobec wyzwań współczesności. Mobilizacja etniczna w oczach wykształconych liderek romskich. Studia Humanistyczne, 4, s. 71–88.
• Lubecka, A. (2005). Tożsamość kulturowa Bergitka Roma. Warszawa: Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.
• Milewski, J. (2009). Romowie – przyszłość bez uprzedzeń. Suwałki: Stowarzyszenie „Integracja”.
• Mizerek, H. (2017). Studium przypadku w badaniach nad edukacją. Istota i paleta zastosowań. Przegląd Pedagogiczny, 1, 9–22.
• Mróz, L. (2001). Dzieje Cyganów – Romów w Rzeczypospolitej XV–XIII w. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Nikitorowicz, J. (2005). Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Prokop, J. (2016). Romowie na rynku pracy. Labor et Educatio, 4, 131–149.
• Ringold, D., Orenstein, M., Mitchell, A., Wilkens, E. (2005). Roma in an Expanding Europe: Breaking the Poverty Cycle. Waszyngton: World Bank.
• Stake R.E. (1997). Studium przypadku. W: L. Korporowicz (red.), Ewaluacja w edukacji (s. 120–146). Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Szewczyk, M. (2014). Kobieta podwójnie wykluczona, czyli jak na romską kobietę patrzy Unia Europejska. Romologica, 7, 89–108.