Zagrożenia cyfrowe oraz źródła wiedzy dzieci na ich temat rozpatrywane na podstawie wypowiedzi uczniów w młodszym wieku szkolnym

Digital threats and the sources of children’s knowledge about them considered on the basis of statements made by students in early school education

The motive for taking up this topic is the incidence of new digital risks for children at a younger school age. In the course of analyzing the literature on the subject, theoretical studies related to this problem and research reports have been spotted, with the main focus on adolescents. However, there are few studies that show the extent of knowledge of various types of cyber threats by children of early school education. With this in mind, an attempt was made to determine what types of cyber threats are known to children of younger school age and what are the main sources of their knowledge in this area. Data for analysis was collected through focus interviews with 40 third-grade elementary school students. The children’s statements focused on the dangers that are associated with peer aggression online. This determining into the need for continuous implementation of preventive measures, especially those around children’s dysfunctional use of the Internet.

Motywem podjęcia tego tematu jest występowanie nowych zagrożeń cyfrowych dzieci w młodszym wieku szkolnym. W toku analizy literatury przedmiotu dostrzeżono opracowania teoretyczne związane z tym problemem oraz raporty z badań, przy czym dotyczą one głównie młodzieży. Niewiele jest jednak badań, które ukazywałyby zakres znajomości różnych rodzajów zagrożeń w cyberprzestrzeni przez dzieci w młodszym wieku szkolnym. Mając to na względzie, podjęto próbę ustalenia, jakie typy cyberzagrożeń są znane dzieciom w młodszym wieku szkolnym oraz jakie są główne źródła ich wiedzy w tym zakresie. Dane do analizy zebrano w drodze wywiadów fokusowych, w których udział wzięło 40 uczniów klasy III szkoły podstawowej. Dziecięce wypowiedzi dotyczyły głównie zagrożeń, które wiążą się z agresją rówieśniczą w sieci. Przekłada się to na konieczność nieustannego realizowania działań profilaktycznych, szczególnie tych wokół dysfunkcyjnego korzystania z Internetu przez dzieci.

REFERENCES:

• Aouil, B. (2012). Pomoc psychologiczna online jako szansa na przeciwdziałanie agresji w sieci. W: J. Pyżalski (red.), Cyberbullying: Zjawisko: Konteksty: Przeciwdziałanie (s. 211–233). Łódź: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Łodzi.
• Bobik, B. (2017). Profilaktyka cyberprzemocy jako obszar pomocy pedagogicznej. W: M. Górka (red.), Cyberbezpieczeństwo dzieci i młodzieży: Realny i wirtualny problem polityki bezpieczeństwa, Engram (s. 273–290). Warszawa: Difin.
• Bochenek, M., Borkowska, A., Brochwicz, U., Chrzanowski, M., Grewiński, M., Kruk, T.J., Lizut, J. i in. (2018). Standard bezpieczeństwa online placówek oświatowych. (J. Lizut & A. Wrońska, red.) (wyd. 2 [uzupełnione].). Warszawa: NASK PIB [Narodowa i Akademicka Sieć Komputerowa: Państwowy Instytut Badawczy]. Pobrano z https://cyberprofilaktyka.pl/publikacje/ost_Standard_bezpieczenstwa_online_placowek_oswiatowych.pdf.
• Borawska-Kalbarczyk, K. (2015). Kompetencje informacyjne uczniów w perspektywie zmian szkolnego środowiska uczenia się. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Castells, M. (2007). Społeczeństwo sieci. (M. Maroda, K. Pawluś, J. Stawiński & S. Szymański, tłum.) Wiek informacji : ekonomia, społeczeństwo i kultura. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Chałubińska-Jentkiewicz, K. (2019a). Cyberbezpieczeństwo – Zagadnienia definicyjne. Cybersecurity and Law, 2(2), 7–23.
• Chałubińska-Jentkiewicz, K. (2019b). Cyberodpowiedzialność. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Górka, M. (red.). (2017). Cyberbezpieczeństwo dzieci i młodzieży: Realny i wirtualny problem polityki bezpieczeństwa. Engram. Warszawa: Difin.
• Gruchoła, M. (2016). Pokolenie Alpha: Nowy wymiar tożsamości? Rozprawy Społeczne, 10(3), 5–13.
• Iwanicka, A. (2020). Cyfrowy świat dzieci we wczesnym wieku szkolnym: Uwarunkowania korzystania z nowych technologii przez dzieci = Digital World of Children at Early School Age: Conditions for the Use of New Technologies by Children. Psychologia i Pedagogika. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Jarczyńska, J. (2015). Problematyczne używanie Internetu przez młodzież i młodych dorosłych: Przegląd narzędzi do przesiewowej oceny tego zjawiska. Przegląd Pedagogiczny, 29(1), 119–136.
• Kaczmarczyk, B., Szczepański, P. & Dąbrowska, M. (2019). Wybrane zagadnienia cyberbezpieczeństwa. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Witelona w Legnicy, 3(32), 201–210.
• Kamieniecki, W., Bochenek, M., Tanaś, M., Wrońska, A., Lange, R., Fila, M., Loba, B., i in. (2017). Nastolatki 3.0: Raport z badania. Warszawa: NASK PIB [Narodowa i Akademicka Sieć Komputerowa : Państwowy Instytut Badawczy]. Pobrano z https://cyberprofilaktyka.pl/publikacje/Raport_z_badania_Nastolatki_3_0.pdf.
• Konopczyński, F., Konopczyński, M., Kowalczyk, M., Ładna, A., Rybicka, U., Tanaś, M. & Wrońska, A. (2019). Nastolatki 3.0: Raport z badań. (M. Bochenek & R. Lange, Red.). Warszawa: NASK PIB [Narodowa i Akademicka Sieć Komputerowa: Państwowy Instytut Badawczy]. Pobrano z https://cyberprofilaktyka.pl/publikacje/RAPORT_NASTOLATKI_3_ONLINE_.pdf.
• Lange, R., Wrońska, A., Ładna, A., Kamiński, K., Błażej, M., Jankiewicz, A. & Rosłaniec, K. (2023). Nastolatki 3.0: Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców. Warszawa: NASK PIB [Narodowa i Akademicka Sieć Komputerowa: Państwowy Instytut Badawczy]. Pobrano z https://www.nask.pl/pl/raporty/raporty/5315,Raport- -quotNastolatki-30quot.html.
• Livingstone, S. & Stoilova, M. (2021). The 4Cs: Classifying Online Risk to Children (raport skrócony [EN: abridged report, DE: kurzbericht]). CO:RE Short Report Series on Key Topics (s. 1–14). Hamburg: Leibniz-Institut für Medienforschung, Hans-BredowInstitut (HBI), CO:RE – Children Online : Research and Evidence. Pobrano z https:// doi.org/10.21241/ssoar.71817.
• Ładna, A., Wrońska, A., Konopczyński, F. & Błażej, M. (2021). Nastolatki 3.0: Raport z ogólnopolskiego badania uczniów. (R. Lange, Red.). Warszawa: NASK PIB [Narodowa i Akademicka Sieć Komputerowa: Państwowy Instytut Badawczy]. Pobrano z https://www.nask.pl/pl/raporty/4295,RAPORT-Z-BADAN-NASTOLATKI-30-2021. html.
• Maciejczuk, M.K., Wnorowski, K. & Olchanowski, M. (2019). Cyberbezpieczeństwo dzieci i młodzieży w prawie polskim: Cyber security of children and youth in Polish law. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej: Zbliżenia Cywilizacyjne, 15(1), 10–28.
• Majewski, L. (2023). Cyberbezpieczeństwo a rewolucja cyfrowa (na przykładzie domeny cywilnej i wojskowej): Cybersecurity and the digital revolution (on the example of the civil and military domain). Przegląd Komunikacyjny: Miesięcznik naukowo-techniczny Wydawnictwa SITK RP sp. z o.o. (5), 10–14.
• Makaruk, K., Włodarczyk, J. & Skoneczna, P. (2019). Problematyczne używanie internetu przez młodzież: Raport z badań (s. 1–65). Warszawa: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Pobrano z https://fdds.pl/_Resources/Persistent/d/1/6/4/d164e2f03eba3e6195f1dae6da1934177afedfe0/Problematyczne-uzywanie-internetu-przez-mlodziez-Raport-z-badan. pdf.
• McCrindle, M. & Wolfinger, E. (2009). The ABC of XYZ: Understanding the Global Generations. Sydney: University of New South Wales Press.
• Milczarek, E. (2017). Cyberbezpieczeństwo: Wyzwanie XXI wieku. W: M. Górka (red.), Cyberbezpieczeństwo dzieci i młodzieży: Realny i wirtualny problem polityki bezpieczeństwa, Engram (s. 26–34). Warszawa: Difin.
• Morańska, D. (red.). (2015). Edukacja w cyberprzestrzeni: Nowe wyzwania i problemy badawcze. Prace Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej. Dąbrowa Górnicza: Wyższa Szkoła Biznesu.
• Plebańska, M. (2021). Kompetencje cyfrowe i ich cyfrowy rozwój. Warszawa: Difin.
• Plebańska, M., Szyller, A. & Sieńczewska, M. (2020). Q edukacji cyfrowej. Warszawa: Difin.
• Rywczyńska, A. & Wójcik, S. (Red.). (2018). Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży online: Kompendium dla rodziców i profesjonalistów. Warszawa: Polskie Centrum Programu Safer Internet [Copyright © NASK-PIB, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę]. Pobrano z https://cyberprofilaktyka.pl/publikacje/kompendium2019.pdf.
• Snopkiewicz, K. (2020). Przegląd zagrożeń w cyberprzestrzeni. Studia Administracji i Bezpieczeństwa – Public Administration and Security Studies, 9(9), 29–41.
• Tanaś, M. & Galanciak, S. (2019). Dziecko w sieci zagrożeń: Ryzykowne zachowania interentowe dzieci i młodzieży jako wyzwanie dla edukacji. W A. Wrońska, R. Lew-Starowicz, & A. Rywczyńska (Red.), Edukacja–Relacja–Zabawa: Wieloaspektowość internetu w wymiarze bezpieczeństwa dzieci i młodzieży, Seria naukowa Wydawnictwa FRSE (T. 6, s. 40–67). Warszawa: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji. Pobrano z https://www.frse.org.pl/czytelnia/edukacja-relacja-zabawa.
• Tanaś, M., Kamieniecki, W., Bochenek, M., Wrońska, A., Lange, R., Fila, M. & Loba, B. (2017). Nastolatki 3.0: Wybrane wyniki ogólnopolskiego badania uczniów w szkołach. Warszawa: NASK PIB [Narodowa i Akademicka Sieć Komputerowa : Państwowy Instytut Badawczy]. Pobrano z https://akademia.nask.pl/badania/RAPORT%20-%20 Nastolatki%203.0%20-%20wybrane%20wyniki%20bada%C5%84%20og%C3%B3lnopolskich.pdf.
• Tomczyk, Ł. (2017). Nowe media a zagrożenia i działania profilaktyczne na przykładzie założeń programu Bezpieczna+. W: M. Górka (red.), Cyberbezpieczeństwo dzieci i młodzieży: Realny i wirtualny problem polityki bezpieczeństwa, Engram (s. 326–335). Warszawa: Difin.
• Tomczyk, Ł. & Potyrała, K. (2019). Bezpieczeństwo cyfrowe dzieci i młodzieży w perspektywie pedagogiki mediów. Prace Monograficzne: Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Zduniak, A. (2023). Problematyczne użytkowanie internetu w czasie wolnym przez młodzież w perspektywie psychologii uzależnień. Studia Humanistyczne AGH, 22(1), 47–59.
• Ziatdinov, R. & Cilliers, J. (2021). Generation Alpha: Understanding the Next Cohort of University Students. European Journal of Contemporary Education, 10(3), 783–789.