Grzeczne dziewczęta, posępni młodzieńcy i inni. Trajektorie polskiego filmu o dorastaniu

Artykuł omawia kondycję polskiego filmu o dorastaniu/filmu inicjacyjnego (coming of movie), który w refleksji rodzimego filmoznawstwa był na ogół rozpoznany jako film dla młodzieży lub film dla dzieci i młodzieży. Autorka na licznych przykładach wskazuje, że zaistnienie filmu o dorastaniu jako autonomicznego, pełnoprawnego gatunku w historii filmu polskiego spotykało się z trudnościami. Proces dorastania portretowany był najczęściej albo w postaci adaptacji literatury młodzieżowej, albo wpisany w wielką historię, co w obu przypadkach stanowiło barierę dla przekonującego przedstawienia historii inicjacyjnych. W zakończeniu artykuł omawia mniejszościowy nurt w historii filmu polskiego, w ramach którego reżyserzy, tacy jak Janusz Nasfeter czy Stanisław Jędryka, chętniej niż inni filmowcy oddawali głos dorastającym bohaterom z ich problemami. Odnotowane zostają także nowe drogi polskiego kina inicjacyjnego, którego twórcy odcinają się od tradycji i proponują, by na proces dorastania spojrzeć jako na zjawisko interesujące samo w sobie, które nie musi być dłużej podporządkowywane „poważnym” tematom ze świata dorosłych.

The article discusses the condition of Polish coming of age movie, which was regarded by Polish film studies as a “movie for teenagers” or “movie for children and teenagers”. Drawing on many movie examples, the author shows that origination of coming of age movie as autonomous, full-fledged genre in the history of Polish film, was restrained from the very start. Adolescence process was mainly represented either in the form of adaption of young adult novels, or as a part of grand history. In both cases it was limiting for treating coming of age process as separate topic in the cinema. In the conclusion article discusses minor stream in Polish film history, in which directors like Janusz Nasfeter or Stanisław Jedryka, more often that other film-makers tried to give own voice to teenagers and their concerns. The text also acknowledges new ways in Polish coming of age movies. Its authors try to cut off tradition and propose to regard adolescence process as phenomenon interesting in itself, which do not have to be subordinated to “serious” topic from adult world.

REFERENCES:

• Armata, J., Wróblewska, A. (red.). (2014). Polski film dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Fundacja KINO.
• Brach, B. (1972). Jak w szkolnej czytance. Kino, 73, s. 18-20.
• Burzyńska, K., Kondrat, M. (2017). Marek Kondrat. Tak zwany talent obywatela. W: K. Burzyńska, Szkoła filmowa. Rozmowy. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Dolińska, E. (1975).Wakacyjny portret. Film, 15 (115), s. 12-13.
• Dudzik, G.P., Boguszewska, J. (2004). Nasfeterowie. Wołomin: Starostwo Powiatu Wołomińskiego, Ząbki: Apostolicum.
• Felis, P.T. (2010). PRL w skali mikro. Gazeta Wyborcza, 12.
• Gora, S. (red.). (2010). You Couldn’t Ignore Me If You Tried: The Brat Pack, John Hughes, and Their Impact on a Generation. New York: Three Reverse Press.
• Hendrykowski, M. (1994). Polski film fabularny dla dzieci i młodzieży. Poznań: Ogólnopolski Ośrodek Sztuki dla Dzieci i Młodzieży.
• Hendrykowski, M. (2001). Leksykon gatunków filmowych. Poznań-Wrocław: Studio Filmowe Montevideo.
• Hoffman, Z. (1972). Seksodziadki o seksolatkach. Film, 21, s. 5.
• Holland, A., Kornatowska, M. (2002). Magia i pieniądze. Z Agnieszką Holland rozmawia Maria Kornatowska. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Jameson, F. (2011). Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapitalizmu. Tłum. M. Płaza. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Janicka, B. (1996). Panna medium. Kino, 10, s. 33-34.
• Janicka, B. (2009). Ścińki: dzieci-śmieci. Kino, 10, s. 97.
• Janicki, S. (1977). Film polski od A do Z. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Kołodyński, A. (1975). Bez ograniczeń wieku. Film, 31 (131), s. 15-17.
• Kołodyński, A. (1987).W poszukiwaniu formuły. W: J. Szymański, B. Tyma (red.), Twórcy filmu dziecięcego w Polsce (s. 7-15). Poznań: Ogólnopolski Ośrodek Sztuki dla Dzieci i Młodzieży.
• Kostyra, K. (2017). Sorrento albo inny Doboszów - prowincjonalni marzyciele znad rzeki, której nie ma. W: B. Kita, M. Kempna-Pieniążek (red.), Filmowe pejzaże Europy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Kucharski, K., (2010). Kino polskie 1990-1999. Toruń: Kino Plus.
• López, D. (1993). Films by Genre: 775 Categories, Styles, Trends and Movements Defined, with a New Filmography for Each. Jefferson: McFarland & Co.
• Mruklik, B. (1972). „Takie jest życie”. Kino, 73, s. 20-24.
• „Nastolatki” o filmie. (1965). Film, 2 (840), s. 7.
• Samsonowska, H. (1977). Poddawani próbom. Kino, 134, s. 14-19.
• Shary T., Seibel, A. (2007).Youth Culture in Global Cinema. Austin: University of Texas Press.
• Smokler, K. (2016). Brat Pack America: A Love Letter to ‘80s Teen Movies. Los Angeles: Rare Bird Books.
• Žižek, S. (2007). Lacrimae rerum: Kieślowski, Hitchcock, Tarkowski, Lynch. Tłum. G. Jankowicz. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.