Dzieci migrantów w polskim systemie edukacji. Problemy w diagnozowaniu i organizowaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej

The article draws attention to the difficulties in functioning as a pupil and peer of children of other cultures (migrants) who have to find themselves in a new educational and social reality after coming to Poland. There will be special analysis made of migrant children (of other nationalities), who mainly face language competence deficits and, consequently, adaptation and educational problems. The educational system has to more often face the new challenges of teaching and bringing up multicultural students (belonging to different national, ethnic, linguistic, and religious). For them, Polish is usually a foreign language that significantly influences the quality of their social contacts and educational achievements. Language proficiency is therefore crucial for school success and integration. One of these challenges is to accurately and reliably identify the needs of students with multiple difficulties at different levels of education to organize effective psychological and pedagogical assistance. The article draws attention to the key elements of the diagnostic process which include: a diagnostician, a child, a parent (subjects in the research relationship), and research methods and tools (subjects). The issue of limitations of the process of diagnosing specific learning and social difficulties becomes particularly important here, as well as identification of barriers resulting from the search for effective assistance solutions.

Niniejszy artykuł zwraca uwagę na trudności w zakresie funkcjonowania w roli ucznia i rówieśnika dzieci innych kulturowo (migrantów), które po przyjeździe do Polski muszą odnaleźć się w nowej rzeczywistości edukacyjnej i społecznej. Szczególnej analizie poddane będą tu dzieci napływowe (innej narodowości), które borykają się przede wszystkim z deficytami kompetencji językowych, a co za tym idzie, problemami adaptacyjnymi i edukacyjnymi. System oświaty coraz częściej musi mierzyć się z nowymi wyzwaniami, jakie niesie ze sobą nauczanie i wychowanie uczniów przynależących do różnych grup narodowych, etnicznych, językowych i religijnych. Dla nich bowiem język polski to zazwyczaj język obcy, wpływający w znaczący sposób na jakość kontaktów społecznych i osiągnięć edukacyjnych. Sprawność językowa jest więc kluczowa dla zaistnienia zarówno sukcesu szkolnego, jak i integracyjnego. Jednym z tych wyzwań jest trafne i rzetelne rozpoznawanie potrzeb uczniów z wielorakimi trudnościami na różnych poziomach kształcenia celem organizowania skutecznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Artykuł zwraca uwagę na kluczowe elementy procesu diagnostycznego, do których należą: diagnosta, dziecko, rodzic (podmioty w relacji badawczej) oraz metody i narzędzia badawcze (przedmioty). Szczególnego znaczenia nabiera tu kwestia ograniczeń procesu diagnozowania trudności w uczeniu się i funkcjonowaniu społecznym, a także identyfikacji barier wynikających z poszukiwania skutecznych rozwiązań pomocowych.

REFERENCES:

• Barzykowski, K., Grzymała-Moszczyńska, H., Dzida, D., Grzymała-Moszczyńska, J., Kosno, M. (2013). Wybrane zagadnienia diagnozy psychologicznej dzieci i młodzieży w kontekście wielokulturowości oraz wielojęzyczności. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
• Białek, K., Jarmuż, M., Ośko, A. (2015). Międzykulturowość w szkole: Poradnik dla nauczycieli i specjalistów. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
• Bogdanowicz, M. (1991). Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Bronfenbrenner, U. (1979). The Ecology of Human Development: Experiments by Nature and Design. Cambridge, Ma.: Harvard University Press.
• Budziszewska, M. (2018). Wspieranie rozwoju uczniów. Perspektywa całościowa. W: G. Katra, E. Sokołowska (red.), Rola i zadania psychologa we współczesnej szkole (s. 205–215). Warszawa: Wolters Kluwer Polska przy współpracy Wydawnictwa Fraszka Edukacyjna.
• European Commission. (2016). Communication from the Commission to the European Parliament, The Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Action Plan on the integration of third country nationals. Brussels.
• Fecenec, D. (2013). Specyficzne wymagania diagnozy dzieci wielojęzycznych i odmiennych kulturowo. [Prezentacja z 23.05.2013 - ORE]. Pobrane z: https://www.ore.edu.pl/2015/03/wielokulturowosc-w-szkole-uczen-cudzoziemski/.
• Galewicz, W. (2011). Etyczne aspekty badań z udziałem ludzi. W: W. Galewicz (red.), Badania z udziałem ludzi. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
• Hausbrandt, A. (1983). Teatr w społeczeństwie. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Hornowska, E. (2007). Standardy dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Januszewska, E., Markowska-Manista, U. (2017). Dziecko „inne” kulturowo w Polsce. Z badań nad edukacją szkolną. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Jarosz, E., Wysocka, E. (2006). Diagnoza psychopedagogiczna: Podstawowe problemy i rozwiązania. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Jasiński, Z. (2006). Przemiany w polityce oświatowej i społecznej w kontekście edukacji międzykulturowej. W: T. Lewowicki, E. Ogrodzka-Mazur (red.), Z teorii i praktyki edukacji międzykulturowej. Cieszyn-Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Kendall, P.C. (2018). Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji: Techniki terapeutyczne dla profesjonalistów i rodziców. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Komender, J. (2004). Wywiady, ocena, diagnoza w psychiatrii dzieci i młodzieży. W: I. Namysłowska (red.), Psychiatria dzieci i młodzieży. Warszawa: PZWL.
• Maliszewski, N. (2011). Dynamiczna Teoria Postaw. O relacji postaw jawnych i utajonych. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Młynarczuk-Sokołowska, A. (2015). Od Obcości do Inności. Międzykulturowa edukacja nieformalna na przykładzie działalności polskich organizacji pozarządowych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak, Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku.
• Olszewska-Gniadek, J. (2009). Teatr młodzieży w świetle badań na terenie Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Olszewska-Gniadek, J. (2017). Terapia przez sztukę w Teatrze Ludowym w Krakowie. W: J. Olszewska-Gniadek, K. Plebańczyk, J. Szulborska-Łukaszewicz, B. Turlejska (red.), Edukacja dla teatru a pedagogika teatralna: idee i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Attyka.
• Paluchowski, W.J., Hornowska, E. (2017). Problemy związane z badaniami testowymi osób niepełnosprawnych. W: J. Paluchowski (red.), Diagnozowanie: wyzwania i konteksty. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
• Paluchowski, W.J. (2019). Wytyczne diagnostyki osób z niepełnosprawnościami - historia powstawania. Testy Psychologiczne w Praktyce i Badaniach, 2, s. 41-56.
• Paluchowski, W.J. (2011). Diagnoza psychologiczna: Podejście ilościowe i jakościowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar”.
• Stemplewska-Żakowicz, K. (2013). Diagnoza psychologiczna: Diagnozowanie jako kompetencja profesjonalna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Way, B. (1997). Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Wysocka, E. (2007). Człowiek a środowisko życia: Podstawy teoretyczno‑metodologiczne diagnozy. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
• Wysocka, E. (2013). Diagnostyka pedagogiczna: Nowe obszary i rozwiązania. Kraków: Impuls.
• Wysocka, E. (2015). Diagnoza pozytywna w resocjalizacji: Model teoretyczny i metodologiczny. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wysocka, E. (2019). Diagnoza pozytywna w resocjalizacji: Warsztat diagnostyczny pedagoga praktyka. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.