The Possibility for a Teacher to Reduce a Sense of Helplessness in Polish Language and Maths Lessons in the Fifth Year of Learning in Primary School

The article presents the results of empirical research, conducted according to quantitative strategy, on the significance for the level of school helplessness of the conditions of psychosocial development created for pupils in their fifth year of learning in primary school in relationships with teachers and peers and in relation to the grades received in Polish language and math classes throughout the school year. The regression analysis indicated that relationships with teachers exert the stronger impact on the level of helplessness, followed by school grades, and relationships with peers. The teacher can influence each of these factors. This means that the chances that pupils have of fulfilling the developmental task for the age of 7 to 12, in accordance with Erik H. Erikson’s stages of psychosocial development, are largely dependent on the teacher. Not only the successes in subsequent life stages but also the motivation to learn, creativity, flexibility of thinking and acting, persistence, and the emotions accompanying pupils while learning are dependent on a sense of competence. The care and attention of teachers given to ensure that every pupil can develop their competences and sense of agency according to their potential is in the interests of pupils, teachers, and society alike.

REFERENCES:

• Abramson, L.Y., Seligman, M.E.P., & Teasdale, J. (1978). Learned helplessness in humans: Critique and reformulation. Journal of Abnormal Psychology, 87, 49–74.
• Bańka, A. (2002). Społeczna psychologia środowiskowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Bedyńska, S., & Książek, M. (2012). Statystyczny drogowskaz 3. Praktyczny przewodnik wyko­rzystania modeli regresji oraz równań strukturalnych. Warszawa: Wydawnictwo Akade­mickie Sedno Spółka z o.o., Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej.
• Borsich, Sz., & Deptuła, M. (2020). Family Socio-Economic Status and Chances of School Success. Przegląd Badań Edukacyjnych, 2(31), 219–227. DOI: 10.12775/PBE.2020.028.
• Brzezińska, A. (2000). Społeczna psychologia rozwoju [Social Psychology of Development]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Brzezińska, A.I., Appelt, K., & Ziółkowska, B. (2016). Psychologia rozwoju człowieka. Sopot: GWP.
• Ciżkowicz, B. (2009). Wyuczona bezradność młodzieży. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersy­tetu Kazimierza Wielkiego.
• Cole, M. (1995). Strefa najbliższego rozwoju. Tam, gdzie kultura i poznanie współtworzą się wzajemnie. In: A. Brzezińska, G. Lutomski, & B. Smykowski (Eds.), Dziecko wśród rówieśników i dorosłych (pp. 15–38). Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
• Deptuła, M. (2013). Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia [Peer Rejection: Prevention and Therapy]. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Deptuła, M. (2019). Szanse rozwoju poczucia kompetencji w realizacji zadań szkolnych w klasach IV–VI szkoły podstawowej. Raport z badań empirycznych. In: P. Kostyło (Ed.), Szkoła równych szans. Namysł teoretyczny i rozwiązania praktyczne (pp. 118–142). Byd­goszcz, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Deptuła, M., Potorska, A., & Borsich, Sz. (2018). Wczesna profilaktyka problemów w rozwoju psychospołecznym i ryzykownych zachowań dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Erikson, E.H. (1997). Dzieciństwo i społeczeństwo. Transl. P. Hejmej. Poznań: Dom Wydaw­niczy Rebis.
• Försterling, F. (2005). Podstawowe teorie, badania i zastosowanie. Gdańsk: GWP.
• Jensen, E. (2013). How Poverty Affects Classroom Engagement. Educational Leadership, 70(8), 24–30.
• Kofta, M., & Sędek, G. (1993). Wyuczona bezradność: podejście informacyjne. In: M. Kofta, (Ed.), Psychologia aktywności: zaangażowanie, sprawstwo, bezradność (pp. 171–224). Poznań: Nakom.
• Kulesza, M. (2007). Klimat szkoły a zachowania przemocowe uczniów w świetle wybranych badań empirycznych. Seminare: Poszukiwania naukowe, 24(1), 261–277.
• Ladd, G.W., Herald-Brown, S.L., & Reiser, M. (2008). Does Chronic Classroom Peer Rejec­tion Predict the Development of Children’s Classroom Participation during the Grade School Years? Child Development, 79(4), 1001–1015.
• Łukaszewski, W. (1984). Szanse rozwoju osobowości. Warszawa: Książka i Wiedza.
• Łukaszewski, W. (2003). Wielkie pytania psychologii. Gdańsk: GWP.
• Sentse, M., Lindenberg, S., Omvlee, A., Ormel, J., & Veenstra, R. (2010). Rejection and Acceptance across Contexts: Parents and Peers as Risks and Buffers for Early Adolescent Psychopathology. The TRAILS Study. Journal of Abnormal Child Psychology, 38(1), 119–130. DOI: 10.1007/s10802-009-9351-z.
• Seligman, M.E.P. (1993). Optymizmu można się nauczyć. Jak zmienić swoje myślenie i swoje życie. Transl. A. Jankowski. Poznań: Media Rodzina.
• Seligman, M.E.P. (1997). Optymistyczne dziecko. Jak wychowywać dzieci, aby nauczyć je opty­mizmu i dawania sobie ze wszystkim rady. Poznań: Wydawnictwo Media Rodzina.
• Sedek, G., & Kofta, M. (1990). When cognitive exertion does not yield cognitive gain: Toward an informational explanation of learned helplessness. Journal of Personality and Social Psychology, 58(4), 729–743.
• Smykowski, B. (2003). Porządek rozwoju funkcji psychicznych a dynamika form działalności dziecka. Edukacja, 1, 19–32.
• Smykowski, B. (2012). Psychologia kryzysów w kulturowym rozwoju dzieci i młodzieży. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Smykowski, B. (2015). Teoria kryzysów a edukacja. Ruch Pedagogiczny, 2, 33-44.
• Sroufe, L.A., Egeland, B., Carlson, E.A., & Collins, W.A. (2021). Rozwój osoby. Ryzyko i adaptacja od narodzin do dorosłości. Transl. R. Andruszko. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Tłuściak-Deliowska, A., & Czyżewska, M. (2020). Tu chodzi o wspieranie mojego ucznia… czyli studium teoretyczno-empiryczne o ocenianiu kształtującym i klimacie szkoły. War­szawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Wood, D. (2006). Jak dzieci uczą się i myślą. Społeczne konteksty rozwoju poznawczego. Transl. R. Pawlik, & A. Kowalcze-Pawlik. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiel­lońskiego.
• Wojciszke, B. (2013). Psychologia społeczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.