„Chcę być nauczycielem, ponieważ…” Proces wyboru zawodu na tle autobiografii studentek pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej

“I would like to be a teacher because...” A process of a choice of profession in the context of autobiography of students of pre-school and early-school pedagogy

The paper presents results of quality research aimed to study autobiographical experience of future teachers of pre-school and early school education concerned with their choice of profession. The research was conducted in 2019/2020 among 164 female students of the second year of pre-school and early school pedagogy at Faculty of Education of University of Białystok. In the first part of article various elements of the research are presented including the object of analysis, characterisation of the environment of investigations and an investigative test. A large part of the article is devoted to the presentation of the research results relating to the motives for choosing the occupation of teacher. Based on casual autobiographical statements of the students the circumstances, events and life experiences were presented that played crucial factors in the process of their job choice. Analysing their narrative prominent figures were identified that played an important part in decision making involved in selecting job of pre-school and early school teacher. The last part of the article includes the research conclusions. Furthermore, implications for theory, practice and research on professional development of teachers are also discussed.

W artykule przedstawiono wyniki badań jakościowych, których celem było poznanie doświadczeń autobiograficznych przyszłych nauczycieli edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej dotyczących ich procesu wyboru zawodu. Badania zostały przeprowadzone na przełomie roku 2019/2020 w grupie 164 studentek II roku pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej Wydziału Nauk o Edukacji Uniwersytetu w Białymstoku. W pierwszej części artykułu przedstawiono elementy koncepcji badań zawierającej przedmiot badań, charakterystykę terenu badań oraz metodę badań. Znaczną część artykułu poświęcono prezentacji wyników badań dotyczących etapu wyboru zawodu nauczyciela. Na podstawie analizy swobodnych wypowiedzi autobiograficznych studentek ukazano okoliczności, zdarzenia, sytuacje i doświadczenia życiowe, które były znaczące w procesie wyboru ich zawodu. Ponadto zidentyfikowano motywy, którymi kierowały się przyszłe nauczycielki przy wyborze zawodu. W wyniku analizy narracji badanych wyłoniono osoby znaczące, które odegrały istotną rolę przy podjęciu decyzji związanej z wyborem zawodu nauczyciela edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. W ostatniej części tekstu zaprezentowano konkluzje z badań. Ponadto omówiono implikacje dla teorii, praktyki i badań nad rozwojem zawodowym nauczycieli.

REFERENCES:

• Bednarz-Łuczewska, B., Łuczewski, M. (2012). Podejście biograficzne. W: D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Metody i narzędzia, t. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Charmaz, K. (2013). Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, tłum. B. Komorowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Ciuk, S., Latusek-Jurczak, D. (2012). Etyka w badaniach jakościowych. W: D. Jemielniak (red.), Badania jakościowe. Podejścia i teorie (s. 23–39), t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Czarnecki, K. (2010). Profesjologia. Nauka o zawodowym rozwoju człowieka, Sosnowiec: „Humanitas”.
• Day, Ch., (2008). Od teorii do praktyki. Rozwój zawodowy nauczyciela. Gdańsk: GWP.
• Denzin, N.K. (1990). Reinterpretacja metody biograficznej. W: J. Włodarek, M. Ziółkowska (red.), Metoda biograficzna w socjologii. Warszawa: PWN.
• Dróżka, W. (1997). Młode pokolenie nauczycieli. Studium autobiografii młodych nauczycieli polskich lat dziewięćdziesiątych. Kielce: WSP.
• Dróżka, W. (2008). Generacja wielkiej zmiany: studium autobiografii średniego pokolenia nauczycieli polskich. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego.
• Dróżka, W. (2010). Wspomaganie rozwoju zawodowego nauczycieli. Zarys problematyki. W: A. Bogaj, W. Dróżka (red.), Proces stawania się nauczycielem. Teoria i praktyka. Kielce: Wszechnica Świętokrzyska.
• Dróżka, W., Madalińska-Michalak, J.M. (2015). Motivations for choosing teaching as a career in biographical experiences of prospective teachers. W: L. Leite, M. Assunção Flores, L. Dourado, M.T. Vilaça, S. Morgado (red.), ATEE Annual Conference 2014: Transition in teacher Education and professional identities. Proceedings (s. 193–204). Braga: University of Minho. Pobrane z: http://hdl.handle.net/1822/36281.
• Dróżka, W., Madalińska-Michalak, J.M. (2016a). Droga do zawodu nauczyciela i motywy jej wyboru – w świetle autobiograficznych wypowiedzi studentów studiów pedagogicznych. Forum Oświatowe, 28(1), 161–179. Pobrane z: https://forumoswiatowe.pl/index.php/czasopismo/article/view/416.
• Dróżka, W., Madalińska-Michalak, J.M. (2016b). Prospective teachers’ motivations for choosing teaching as a career. Kwartalnik Pedagogiczny, 1, 83–101.
• Fessler, R. (1995). Dynamic of teacher career stages. W: T.R. Guskey, M. Huberman (red.), Professional Development in Education. Nowy Jork: Teachers College Press.
• Flick, U. (2012). Projektowanie badania jakościowego. Niezbędnik Badacza, tłum. P. Tomanek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gibbs, G. (2011). Analizowanie danych jakościowych. Niezbędnik Badacza, tłum. M. Brzozowska-Brywczyńska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Grochowalska, M. (2014). Dylematy nowicjusza. Konteksty stawania się nauczycielem edukacji przedszkolnej. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce: kwartalnik dla nauczycieli, 1, 27–38.
• Grochowalska, M. (2015). Od wiedzy do działania: praca zawodowa w doświadczeniach początkujących nauczycieli edukacji przedszkolnej. Przegląd Pedagogiczny, 1, 85–97.
• Huberman, M. (1993). The Lives of Teachers. Londyn: Cassell.
• Huberman, M. (1995). Professional careers and professional development: Some intersections. W: T.R. Guskey, M. Huberman (red.), Professional Development in Education: New Paradigms and Practices. Nowy Jork: Teachers College Press.
• Kędzierska, H. (2010). Badania biograficzne – dokonania i perspektywy. W: H. Kędzierska (red.), Jakościowe inspiracje w badaniach edukacyjnych (s. 45–57). Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
• Kunat, B. (2011). Motywy wyboru zawodu nauczyciela plastyki – w świetle badań autobiograficznych. W: A. Gajdzica (red.), Orientacje jakościowe w badaniach pedagogicznych. Zeszyty Naukowe Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, zeszyt 15. Cieszyn: Uniwersytet Śląski, Kraków: Uniwersytet Śląski.
• Lalak, D. (2010). Podejście biograficzne (biograficzność) w naukach o wychowaniu. Trzy perspektywy dyskursu (s. 260–261). W: S. Palka (red.), Podstawy metodologii badań w pedagogice. Gdańsk: GWP.
• Lalak, D., Ostaszewska, A. (2016). Źródła do badań biograficznych. Listy – dzienniki – pamiętniki – blogi – materiały wizualne. Warszawa: Żak. Michalak, J.M. (2007). Uwarunkowania sukcesów zawodowych nauczycieli: studium przypadków. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Miles, M.B., Huberman, A.M. (2000). Analiza danych jakościowych. Białystok: Trans Humana.
• Rotkiewicz, H. (1991). Wybór zawodu nauczycielskiego. W: J. Nowak (red.), Przemiany zawodu nauczycielskiego. Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, PTP.
• Tabor, U. (2008). Biograficzne uwarunkowania rozwoju nauczyciela. Analiza jakościowa, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Urbaniak-Zając, D. (2005). Pedagogiczna perspektywa w badaniach narracyjno-biograficznych. W: L. Koczanowicz, R. Nahirny, R. Włodarczyk (red.), Narracje – (Auto) biografia – Etyka. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu.
• Wieczorek, G. (2009). Rodzice a wybór zawodu. Problemy Profesjologii, 2, 103–112.
• Wiłkomirska, A. (2002). Zawodowe i społeczno-polityczne orientacje nauczycieli. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.