Trudne rozmowy z młodzieżą o wojnie

Difficult conversations with young people about war

The aim of the article is to analyse the most important challenges faced by parents, guardians, educators, teachers, and psychologists in communicating with Ukrainian youth after the start of the full-scale Russian-Ukrainian war. Selected good practices of educational, pedagogical, and psychological institutions, organisations and scientific research centres in Poland supporting the mental health, well-being and promoting intercultural integration of Ukrainian adolescents residing in Poland were identified. Using individual, semi-structured interviews, barriers and facilitators to communication and integration of Ukrainian teenagers with their Polish peers were also explored. The conducted analysis confirmed the necessity of addressing the topic of war in discussions with young people, considering their psychological needs and perceptual capabilities. Systemic solutions are needed to educate them in the field of information security and intercultural dialogue, and to intensify activities increasing the social inclusion of teenage refugees from Ukraine in Poland.

Celem artykułu jest analiza najważniejszych wyzwań stojących przed rodzicami, opiekunami, wychowawcami, nauczycielami i psychologami w komunikacji z młodzieżą ukraińską po rozpoczęciu wojny rosyjsko-ukraińskiej na pełną skalę. Zidentyfikowano wybrane dobre praktyki instytucji edukacyjnych, pedagogicznych i psychologicznych, organizacji i ośrodków naukowo-badawczych w Polsce wspierających zdrowie psychiczne, dobrostan i promujących integrację międzykulturową młodzieży ukraińskiej przebywającej w Polsce. Za pomocą indywidualnych, częściowo ustrukturyzowanych wywiadów zbadano również bariery i ułatwienia w komunikacji i integracji ukraińskich nastolatków z ich polskimi rówieśnikami. Przeprowadzona analiza potwierdziła konieczność podejmowania tematu wojny w rozmowach z młodymi ludźmi, z uwzględnieniem ich potrzeb psychologicznych i możliwości percepcyjnych. Potrzebne są systemowe rozwiązania w zakresie edukacji w obszarze bezpieczeństwa informacyjnego i dialogu międzykulturowego oraz intensyfikacja działań zwiększających integrację społeczną nastoletnich uchodźców z Ukrainy w Polsce.

REFERENCES:

• Barber, B.K. (red.). (2009). Adolescents and War: How Youth Deal with Political Violence. Oxford: Oxford University Press.
• Battai, E. (2023). Jak rozmawiać o wojnie. Scenariusz warsztatów dotyczący radzenia sobie z lękiem i niepokojem związanym z wojną. D. Sokołowska (tł. adaptacja). Amnesty International. Pobrane z: https://www.amnesty.org.pl/wp-content/uploads/2023/01/Jak-rozmawiac-o-wojnie-scenariusz-warsztatow.pdf.
• Cali, D., Bloch, S. (2014). Wróg. Poznań: Wydawnictwo Zakamarki.
• CBOS (2024). Ukraińcy o swoim życiu w Polsce. Centrum Badania Opinii Społecznej. Komunikat z Badań Jakościowych, 2.
• CEO (2022, 28 lutego). Wojna w Ukrainie. Jak rozmawiać o niej z dziećmi i młodzieżą? Centrum Edukacji Obywatelskiej. Pobrane z: https://www.youtube.com/watch? v=R5JyMmbG1PI.
• Centrum Mieroszewskiego (2024). Stabilność vs. Niepewność. Młodzi Polacy i Ukraińcy o sobie i sąsiadach. Raport. Warszawa.
• Grzelak, Sz., Żyro, D. (2023). Jak wspierać młodzież w niestabilnym świecie? Wyzwania i rekomendacje dla wychowania, profilaktyki i ochrony zdrowia psychicznego po trudnych latach 2020–2022. Warszawa: Instytut Profilaktyki Zintegrowanej.
• Łosiak, W. (2023). Stres wojny i migracji – konsekwencje dla dzieci i młodzieży. Relacje Międzykulturowe, 1(13), 108–117.
• Leszczyński, M. (2009). Bezpieczeństwo społeczne a bezpieczeństwo państwa. Kielce: Wydawnictwo UHP Jana Kochanowskiego.
• Kamionka, M. (2023). Rosyjska wojna hybrydowa w mediach społecznościowych na przykładzie portalu Facebook. Wiedza Obronna, 282 (1), 63–76.
• Kordzińki, J. (2022). Poradnik: „Jak rozmawiać o wojnie w Ukrainie w szkole?”. Związek Nauczycielstwa Polskiego. Pobrane z: https://znp.edu.pl/poradnik-jak-rozmawiac -o-wojnie-w-ukrainie-w-szkole.
• Kuratorium Oświaty we Wrocławiu (2022, 27 lutego). Jak mówić o wojnie w Ukrainie – informacje dla pedagogów. Pobrane z: https://www.kuratorium.wroclaw.pl/jak-mowic-o-wojnie-w-ukrainie-informacje-dla-pedagogow.
• Od września 2024 r. obowiązek szkolny także dla uczniów z Ukrainy (2024, 8 kwietnia). Pobrane z: https://epedagogika.pl/aktualnosci/od-wrzesnia-2024-r.-obowiazek- -szkolny-takze-dla-uczniow-z-ukrainy-7875.html.
• Orłowska, B., Budzyński, Ł, Lubimow, J. (2022). Procesy inkluzji dzieci uchodźców z Ukrainy na przykładzie szkół podstawowych w Gorzowie Wielkopolskim. Poznań: Wydawnictwo Naukowe FNCE.
• POLIN (2021). Zalecenia i wskazówki dotyczące edukacji na temat II wojny światowej i Zagłady, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Pobrane z: https://polin.pl/system/files/attachments/Zalecenia%20i%20wskaz%C3%B3wki%20dotycz%C4%- 85ce%20edukacji%20na%20temat%20II%20wojny%20%C5%9Bwiatowej%20i%20Zag%C5%82ady_1.pdf.
• Sowa-Behtane, E. (2015). Młodzież ponowoczesna. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Svetoka, S. (2016). Social Media as a Tool of Hybrid Warfare. Riga: NATO Strategic Communications Centre of Excellence.
• Szkoła Podstawowa im. H. Sienkiewicza w Słowiku (2022). Jak rozmawiać z uczniami o  wojnie? Pobrane z: https://spslowik.szkolnastrona.pl/a,278,jak-rozmawiac -z-uczniami-o-wojnie.
• Walczak, A. (2022, 25 lutego). Jak rozmawiać z dziećmi i młodzieżą o wojnie – wskazówki metodyczne. Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń. Pobrane z: https://um.warszawa.pl/waw/wcies/-/jak-rozmawiac-z-dziecmii-mlodzieza-o-wojnie.
• Warchoł, A. (2023). Rola cyberprzestrzeni w wojnie Rosji z Ukrainą. Nowa Polityka Wschodnia, 4 (39), 64–79.
• AB (2024, 18 maja) – k., U./Winnica, 19 lat, studentka I roku w Toruniu, Toruń.
• AG (2024, 12 maja) – k., P., dyrektor szkoły podstawowej w Toruniu, Toruń (telefonicznie).
• BM (2024, 17 maja) – k., P., matka 18-latka i 14-latka z Torunia, Toruń.
• DB (2024, 16 maja) – m., P., nauczyciel historii w liceum w Toruniu, Toruń (telefonicznie).
• DN (2024, 18 maja) – k., U./Winnica, 19 lat, studentka I roku w Toruniu, Toruń.
• EM (2024, 12 maja) – k., U./Winnica, 19 lat, studentka I roku w Warszawie, Toruń.
• IS (2024, 13 maja) – k., U./Kijów, psycholożka i psychoterapeutka, Toruń.
• JB (2024, 18 maja) – m., P., matka nastolatka z Torunia, Toruń.
• JF (2024, 13 maja) – k., P., wychowawca w  szkole podstawowej w  Lublinie, Toruń (telefonicznie).
• JK (2024, 18 maja) – k., U./ Żmerynka, wychowawca w szkole podstawowej w Zamieniu, Toruń (telefonicznie).
• KV (2024, 19 maja) – k., U./Odessa, psycholożka i psychoterapeutka, Toruń (telefonicznie).
• MB (2024, 18 maja) – k., P., matka nastolatka z Torunia, Toruń.
• SP (2024, 13 maja) – m. P., 19 lat, student I  roku studiów w  Warszawie, Toruń (telefonicznie).
• VZ (2024, 18 maja) – k., U./Winnica, 19 lat, studentka I roku w Toruniu, Toruń.
• WB (2024, 18 maja) – m., P., 16 lat, uczeń technikum w Toruniu, Toruń