Odszkodowanie w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i kodeksu cywilnego
- Institution: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
- ORCID: https://orcid.org/0000-0002-4809-0231
- Year of publication: 2024
- Source: Show
- Pages: 153-164
- DOI Address: https://doi.org/10.15804/ppk.2024.05.11
- PDF: ppk/81/ppk8111.pdf
Compensation in the Light of the Constitution of the Republic of Poland and the Civil Code
The article discusses the issue of compensation in the light of the provisions of the Polish Constitution and the Civil Code. The Constitution primarily deals with compensation for expropriation for public purposes, while the compensation provided in the Civil Code reflects the realization of the idea of justice, which is one of the fundamental principles of Polish private law, ensuring the compensation for the damage caused to rights and interests protected by law. The Constitution refers to just compensation, while the Civil Code speaks of full compensation. The author argues that these terminological differences do not deprive the entitled person, under both the Constitution and the Civil Code, of the right to full compensation. Referring to the situations discussed, the author demonstrates that, while the principle of full compensation is not an absolute rule and the law allows for compensation to be awarded at a lower amount than the actual damage, the same approach should apply to the constitutional principle of just compensation. To ensure satisfaction for individuals deprived of their rights through expropriation, the author proposes introducing a legal solution whereby an individual dissatisfied with the amount of compensation received could apply to a common court for a review of the compensation amount. This approach would, on the one hand, safeguard the public interest in acquiring the necessary rights to achieve a public purpose, while, on the other hand, protect those affected by expropriation through an independent body separate from the expropriation procedure participants.
Przedmiotem rozważań jest kwestia odszkodowania w świetle postanowień Konstytucji RP i polskiego kodeksu cywilnego. Zasadniczo Konstytucja rozstrzyga kwestie odszkodowania za wywłaszczenie na cele publiczne, natomiast odszkodowanie przewidziane k.c. jest wyrazem realizacji idei sprawiedliwości, która jest jedną z zasad polskiego prawa prywatnego, zapewniająca naprawienie szkód wyrządzonych w dobrach i interesach przez prawo chronionych. Konstytucja mówi o słusznym odszkodowaniu, natomiast Kodeks cywilny o pełnym odszkodowaniu. Autor przekonuje, że różnice terminologiczne nie pozbawiają, uprawnionego do odszkodowania, tak w świetle Konstytucji jak i kodeksu cywilnego, do pełnej rekompensaty. Odwołując się do wskazanych sytuacji dowodzi, że tak jak zasada pełnego odszkodowania, nie jest regułą o absolutnym charakterze i ustawa dopuszcza zasądzenie odszkodowania na niższej wysokości niż poniesiona szkoda, to podobnie należy potraktować konstytucyjną zasadę słusznego odszkodowania. Dla zapewnienia satysfakcji podmiotowi pozbawionemu prawa w drodze wywłaszczenia proponuje wprowadzenie na grunt naszego prawa rozwiązania, w myśl którego, uprawniony niezadowolony z wysokości otrzymanej rekompensaty będzie mógł wystąpić do sądu powszechnego o weryfikację wielkości odszkodowania. Taki zabieg z jednej strony zabezpieczy interes publiczny w pozyskaniu prawa niezbędnego dla realizacji celu publicznego, a z drugiej ochronę osób dotkniętych wywłaszczeniem przed podmiot niezależny od uczestników postępowania wywłaszczeniowego.
REFERENCES:
- Complak K. [w:] Komentarz. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, red. M. Haczkowska, Warszwa 2014.
- Czachórski W., Zobowiązania. Warszawa 1983.
- Czarnik Z., Słuszne odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości, Warszawa 2019.
- Czarnik Z., Zakres słusznego odszkodowania za przymusowe przejęcie własności nieruchomości, „Ius Novum” 2019, nr 13(2).
- Dybowski T. [w:] System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, Prawo zobowiązań, część ogólna, red. Z. Radwański, Warszawa 1981.
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. III, red. L. Garlicki Warszawa 2003.
- Garlicki L., Zubik M. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz I, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
- Gawlik Z., Miarkowanie wysokości odszkodowania, „Przegląd Ustawodawstwa. Gospodarczego” 1988, nr 5–6.
- Izdebski H., Komentarz do Konstytucji RP. Art. 20, 21, 22, Warszawa 2022.
- Mzyk E. [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, red. G. Bieniek, Warszawa 2011.
- Ohanowicz A., Kodeks cywilny, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1964, t. IV.
- Olejniczak A. [w:] Kodeks cywilny, t. III, Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2014.
- Radwański Z., Prawo zobowiązań, Warszawa 1986.
- Safian M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1, Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safian, Warszawa 2007.
- Safian M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 3, Prawo rzeczowe, red. T. Dybowski, Warszawa 2003.
- Stelmachowski A. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 3, Prawo rzeczowe, red. T. Dybowski, Warszawa 2003.
- Stelmachowski A., Wstęp do teorii prawa cywilnego, Warszawa 1984.
- Szpunar A., Ustalenie odszkodowania w prawie cywilnym, Warszawa 1975.
- Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, Warszawa 2008.
- Wojciechowski P. [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, red. P. Czechowski, Warszawa 2015.
- Wojtyczek K., Ochrona „innych” praw majątkowych w Konstytucji RP – zagadnienia podstawowe [w:] Konstytucjonalizm polski. Refleksje z okazji Jubileuszu 70-lecia urodzi i 45-lecia pracy naukowej Profesora Andrzeja Szmyta, red A. Gajda, K. Grajewski, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M.M. Wiszowaty, Gdańsku 2020.
- Woś T. Wywłaszczenie nieruchomości i ich zwrot, Warszawa 2010.
local government unit State Treasury compensation for the damage full compensation Skarb Państwa pełne odszkodowanie naprawienie szkody jednostka samorządu terytorialnego expropriation just compensation słuszne odszkodowanie wywłaszczenie