Ex oriente lux: Roman Dmowski w Japonii

Roman Dmowski’s journey to Japan after the outbreak of the Russo-Japanese War is a well-known episode in the modern history of Poland. As far as we know, Dmowski, after his arrival in Japan, wrote two memorandum in English (one is about political and social relations in Russia and the another is about the political situation in Poland) for the Japanese General Staff, and in the name of the Japanese government wrote an appeal to Polish soldiers in the Russian army to leave it and surrender. In a street in Tokyo Dmowski by chance met Józef Piłsudski, a member of the Polish Socialist Party and Dmowski’s political opponent, who was also visiting Japan, seeking for military aid from the Japanese government. Three days later they had their famous „nineteen hours’ talk” at the hotel. After it Dmowski sent a memorandum to Baron Jutarō Komura, Japanese Minister of Foreign Affairs, in which he expounded how harmful it would be for the war strategy of Japan if an insurrection breaks out in Poland. Besides these activities, we should pay due attention to the effect of Dmowski’s stay in Japan on his view of nation or society. Dmowski’s nine weeks stay in Japan (from 15 May to 22 July, 1904) was only in a part of the first stage of the war which broke out in February 1904 and ended in June 1905. Despite this fact, it should be emphasized that Dmowski’s knowledge about Japanese people was so much richer than we suppose. This paper presents some interesting episodes with a special Focus on the conversation with General Gentarō Kodama and his experience of his visits to Japanese prisoner-of-war camps in Matsuyama, where he interviewed Polish soldiers. Dmowski was strongly impressed by the behavior and way of thinking of Japanese people and stated later that it influenced his views immensely, among others his view on society and the nation. The effect of his experience in Japan mostly ap pears in his work „Essentials of Polish Politics” which was published in „The All- Polish Review” in May 1905 and was added as supplementary chapters to the third edition of „Thoughts of a Modern Pole” (1907). In this important article the father of modern Polish nationalism could clarify his views on „national instinct” and „national ethics”.

Юзефу Пилсудскому получить средства от японской разведки с целью вызвать антироссийское восстание в Царстве Польском. Он боялся, что Россия еще слишком сильна, чтобы дать большую автономию Царству Польскому (по крайней мере, такую как в 1815–1830 гг.), а территория будет присоединена к Германии, что значительно ухудшит положение польского населения. Кроме того, Дмовский заинтересовался в Японии судьбой польских воен- нопленных, которые в русско-японской войне были захвачены (посетил лагерь для военнопленных в Мацуяме на острове Сикоку, где были интернированы 73 поляков). У него был длинный разговор с Юзефом Пилсудским (с того момента они друг друга не любили), а затем направил меморандум барону Комура Ютаро (1855–1911), министру иностранных дел Японии, в котором доказывал, среди прочего, что вспышка восстания в Польше будет иметь пагубные последствия для Японии. Дважды он встретился с генералом Кодама Гентаро (1852–1906), который на самом деле был начальником штаба, а с июня являлся де-факто начальником штаба Японии в Маньчжурии. Дмовский использовался пребыванием в Стране Восходящего Солнца для написания «Мысли современного поляка» (1907 г.), которое кристаллизовали понятия «национального инстинкта» и «национальной этики», давая полякам в качестве примера японский народ, который «является эффектом государственности.»

• Dmowski, R. (1904a, 3 września). Wśród jeńców w Japonii (I). Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904b, 5 września). Wśród jeńców w Japonii (II). Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904c, 7 września). Wśród jeńców w Japonii (III). Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904d, 9 września). Wśród jeńców w Japonii (IV). Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904e, 15 września). Wśród jeńców w Japonii (V). Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904f, 16 września). Wśród jeńców w Japonii (VI). Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904g, 23 września). Wśród jeńców w Japonii (VII). Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904h). Ex oriente lux. Niektóre nauki z obecnej wojny. Przegląd Wszechpolski, 9, s. 648–655.
• Dmowski, R. (1904i). Ex oriente lux. Niektóre nauki z obecnej wojny. Przegląd Wszechpolski, 10, s. 748–755.
• Dmowski, R. (1904j). Ex oriente lux. Niektóre nauki z obecnej wojny. Przegląd Wszechpolski, 12, s. 909–918.
• Dmowski, R. (1904k, 3 grudnia). Ex oriente lux. Niektóre nauki z obecnej wojny. Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904l, 5 grudnia). Ex oriente lux. Niektóre nauki z obecnej wojny. Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1904m, 6 grudnia). Ex oriente lux. Niektóre nauki z obecnej wojny. Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski R. (1904n, 7 grudnia). Ex oriente lux. Niektóre nauki z obecnej wojny. Słowo Polskie, s. 1–2.
• Dmowski, R. (1905, 1 lipca). Podstawy polityki polskiej. Przegląd Wszechpolski, 7.
• Dmowski, R. (1907a, 30 stycznia). Dwie rozmowy. Gazeta Polska, s. 2.
• Dmowski, R. (1907b, 31 stycznia). Dwie rozmowy. Gazeta Polska, s. 2.
• Dmowski, R. (1907c, 5 lutego). Dwie rozmowy. Gazeta Polska, s. 2.
• Dmowski, R. (1907d, 8 lutego). Dwie rozmowy. Gazeta Polska, s. 2.
• Dmowski, R. (1907e, 12 lutego). Dwie rozmowy. Gazeta Polska, s. 2.
• Dmowski, R. (1953). Myśli nowoczesnego Polaka (wyd. VII) [prawidłowo (wyd. VI)]. Londyn: Koło Młodych Stronnictwa Narodowego.
• Fujii, K. (1978). Pewien romantyk: życie Kojima Bunpachi (3). Research Bulletin of Takamatsu Junior College, 8.
• Jędrzejewicz, W. (1974). Sprawa „Wieczoru”. Józef Piłsudski a wojna japońsko-rosyjska 1904–1905. Zeszyty Historyczne, 27.
• Kawakami, T. (1904, 8 lipca). Raport Toshitsune Kawakami’ego z badań w obozie jenieckich w Matsuyamie (Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych Japonii – sygn. 5/2/8/19).
• Kobayashi, M. (2012). Kodama Gentarō. Kyoto: Minerva Shobo.
• Kozicki, S. (1964). Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907). Londyn: Myśl Polska.
• Kułakowski, M. [J. Zieliński], (1968). Roman Dmowski w świetle listów i wspomnień (t. 1). Londyn: Gryf.
• Matsuo, T. (2004). Kronika obozu jenieckiego w Matsuyamie. W: Matsuyama University (red.), Matsuyama w pamięci. Jokohama: Seibunsha.
• Nitobe, I. (1970). Wspomnienia o hrabi Kodama. W: Nitobe Inazō Zenshū [Dzieła wszystkie Inazō Nitobe] (t. 5). Tokio: Kyobunkan.
• Pałasz-Rutkowska, E., Romer, A. T. (2009). Historia stosunków polsko-japońskich 1904–1945 (japońska wersja). Tokio: Sairyusha.
• Shimada, K. (1976). Hirose Takeo w Rosji (t. 2). Tokio: Asahi Shinbunsha.
• Studnicki, W. (1928). Z przeżyć i walk. Warszawa: Drukarnia W. Łazarskiego.
• Świętek, R. (1998). Lodowa ściana. Sekrety polityki Józefa Piłsudskiego 1904–1918. Kraków: Platan.
• Tsurumi, Y. (2000). Shoden Gotō Shinpei [Autentyczna biografia Shinpei Gotō] (t. 3).
• Tokio: Fujiwara Shoten.
• Utsumi, A. (2005). Nihongun no horyoseisaku [Wojsko japońskie a polityka wobec jeńców wojennych]. Tokio: Aoki Shoten.
• –. (1905). Nichiro sensō jikki [Kronika wojny rosyjsko-japońskie] (z. 68), Tokio:
• Hakubunkan.
• –. (1958). Nihon Gaikō Monjo… Tokio: Nippon Kokusairengō Kyokai.