„Prace Polonistyczne” (1937–1939) – pismo i środowisko łódzkich polonistów w latach trzydziestych XX wieku

The article presents the circumstances of creation the magazine titled “Prace Polonistyczne” which focuses on the study of literature and didactics of literature and Polish language. The history of the magazine in 1937-39 was described as well as the forms of editorial activity. The main focus is put on bringing closer profiles of editors and contributors of the magazine: Stefania Skwarczyńska, Wilhelm Falleka, Tadeusz

W okresie międzywojennym Łódź była miastem edukacyjnie i kulturalnie zaniedbanym. Świadczyły o tym niski poziom oświaty wśród mieszkańców, brak wyższej uczelni i bardzo późna zainicjowana działalność towarzystw naukowych. Środowiska nauczycielskie podejmowały próby stworzenia naukowego ośrodka polonistycznych badań, mającego pierwotnie służyć wsparciu dydaktycznemu. Pierwsza seria „Prac Polonistycznych” ukazała się w 1937 r. w Łodzi z inicjatywy grupy osób skupionych wokół miejscowego Koła Polonistów i zawierała prace jego członków. Po sukcesie serii I opublikowano kolejne roczniki. Szczególnie aktywnymi twórcami i autorami „Prac” byli: Stefania Skwarczyńska, Tadeusz Czapczyński, Wilhelm Fallek, Jan Zygmunt Jakubowski. Środowisko polonistów skupionych wokół omawianego czasopisma łączyły doświadczenia pedagogiczne, doskonała znajomość problemów szkoły i nauczycieli. Prawie wszyscy poza pracą w szkole realizowali się na polu działalności naukowej, dziennikarskiej lub społecznikowskiej. Tekst omawia okoliczności powstania „Prac Polonistycznych” – pisma poświęconego literaturoznawstwu oraz dydaktyce literatury i języka polskiego. Przedstawiono historię rocznika w latach 1937–39 oraz formy działalności redakcji. Zasadniczą część artykułu stanowi omówienie sylwetek redaktorów oraz współpracowników „Prac Polonistycznych”: Stefanii Skwarczyńskiej, Wilhelma Falleka, Tadeusza Czapczyńskiego, Zygmunta Hajkowskiego, Jana Zygmunta Jakubowskiego. Wszyscy rozpoczynali swoją drogę zawodową od pracy w szkolnictwie i nauczania języka polskiego. Dzięki temu znali szkołę i jej problemy z codziennego, nauczycielskiego doświadczenia, co znajdowało odzwierciedlenie w treści „Prac Polonistycznych” .

REFERENCES:

• „Prace polonistyczne”, Seria I (1937)
• „Prace polonistyczne”, Seria II (1938)
• „Prace polonistyczne”, Seria III (1939)
• Baranowski K., Początki Łodzi akademickiej, Łódź 1993, s. 37-45.
• Bogołębska B., Czapczyński Tadeusz [w:] Słownik badaczy literatury polskiej, red. J. Starnawski, t. I, Łódź 1994, s. 55-61.
• Bogołębska B., Hajkowski Zygmunt, [w:] Słownik badaczy literatury polskiej, red. J. Starnawski, Łódź 1994, s. 112-115.
• Czachowska J., Czapczyński Tadeusz 1884-1958 [w:] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury: Słownik biobibliograficzny, red. A. Szałagan, t. II, Warszawa 1994, s. 80-82.
• Dębowski J. K., Zygmunt Hajkowski, „Pamiętnik Literacki” 1946, nr 1-2, s. 174-175.
• Dunin J., Hajkowski Zygmunt, [w:] Irena Treichel (red.): Słownik pracowników książki polskiej. Warszawa 1972, s. 312.
• Dunin J., Wieczorek W., Towarzystwo Bibliofilów w Łodzi 1927-1939, „Prace Polonistyczne”, seria XVIII, (1962), s. 243-259.
• Gajak-Toczek M., Tadeusz Czapczyński (1884-1958). Pedagog - literaturoznawca - literat, Łódź 2017.
• Jakubowski J. Z., Wilhelm Fallek, „Prace Polonistyczne”, Seria IV (1940/46), s. 208-211.
• Kaczmarek R., Z. Hajkowski (1889-1942), „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, 1960, nr 4, s. 78-80.
• Kempa A., Szukalak M., Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny Żydów łódzkich oraz z Łodzią związanych. Tom II A-Z, Łódź, 2002, s. 101.
• Kluba-Połatyńska A., Sorbjan A., Dokumentacja twórczości naukowej Stefanii Skwarczyńskiej, red. S. Kaszyński, Łódź, 1984.
• Kowalska A., O pierwszym dwudziestoleciu „Prac Polonistycznych”, „Prace Polonistyczne”, Seria XX (1964), s. 7-9.
• Kuciński J., Łódzkie Towarzystwo Naukowe w latach 1236-1996. Cz. 1 Studia, Cz. 2 Materiały, Łódź 1996.
• Kulczycka-Saloni J., Jan Zygmunt Jakubowski: żołnierz, więzień Oświęcimia, historyk literatury polskiej, „Notatki Płockie” 1976 nr 21/5-88, s. 29-32.
• Lipiec W., Kultura i oświata w Łodzi w okresie międzywojennym, Łódź 1973.
• Löw R., Rzecz o Wilhelmie Falleku, „Tygiel Kultury” Łódź, nr 1-2/1997.
• Notkowski A., Rozwój ilościowy polskiej prasy prowincjonalnej w okresie Drugiej Rzeczypospolitej: charakterystyka statystyczna, „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1974, 13/4, s. 495.
• Skwarczyńska S., Tadeusz Czapczyński (1884-1958), „Prace Polonistyczne”, Seria XVI (1960), s. 228-232.
• Skwarczyńska: uczony, nauczyciel, wychowawca, red. M. Bielacki, J. Trzynadlowski, Łódź, 1992.
• Skwarczyńska S., U źródeł autobiografii naukowej, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1987, 32/3, s. 279-312.
• Skwarczyńska S., W orbicie literatury, teatru, kultury naukowej, Warszawa, 1985.
• Spodenkiewicz P., Zaginiona dzielnica. Łódź żydowska - ludzie i miejsca, Łódź, 1998Stefania
• Trznadlowski J., Bibliografia rozpraw i artykułów zamieszczonych w S. I - X „Prac Polonistycznych” 1937-1952, „Prace Polonistyczne”, Seria X (1954), s. 410-417.
• Trznadlowski J., Z dziejów „Prac Polonistycznych”, „Prace Polonistyczne”, Seria X (1954), s. 402-409,
• Zacharska J., Jan Zygmunt Jakubowski, „Biuletyn Polonistyczny” 1976 19/1 (59), s. 94-96.