The Formation of Local Self-government During the System Transformation Period in Poland and the Former GDR: A Comparative Study

This paper presents changes that have occurred at the local level in Poland and new German federal states during the process of the post-communist system transformation. The stages of rebuilding the local self-government and its structures are analyzed. The experiences of Poland and Eastern Germany – two states where the system transformation took different courses – were compared. At the same time, both countries have different constitutional orders of the unitary state and federal state, and this context are interesting fields for a comparative analysis. This paper also confronts the two methods of institution building – the importing of well-established institutions and developing them in the evolutionary way, where in both cases path a dependency can be well observed. In Germany this is considered a special case (Sonderfall) of institutional transformation, in which the key role was played by the transference of institutions, personnel and financial means. This was also done much quicker and in a more structured and comprehensive way than in Poland. In the case of Poland, the creation of local self-government structures or shaping the political actors was a grassroots and evolutionary process. This article points out the most important factors that had a crucial significance in the course and results of the transformation and explains different ways of developing the system of democratic local self-government.

References:

• Augustyniak, M., (2010). Jednostki pomocnicze gminy. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Blaschke, K., (1990). “Alte Länder – Neue Länder. Zur territorialen Neugliederung der DDR”. Aus Politik und Zeitgeschichte, vol. 27, pp. 39 – 54.
• Bretzinger, O.N., Büchner-Uhder, W., (1991). Handbuch für die kommunale Praxis in den neuen Bundesländern: Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern, Sachsen, Sachsen-Anhalt, Thüringen. Baden-Baden: Nomos Verl.-Ges.
• Bukowski, Z., Jędrzejewski, T., Rączka, P., (2011). Ustrój samorządu terytorialnego. Toruń: Wydawnictwo Dom Organizatora.
• Bullmann, U., Schwanengel, W., (1995). “Zur Transformation territorialer Politikstrukturen. Landes- und Kommunalverwaltungen in den neuen Bundesländern”. In S. Benzler et al. (Eds.), Deutschland-Ost vor Ort. Anfänge der lokalen Politik in den neuen Bundesländern. Opladen: Leske+Budrich, pp. 193 – 224.
• Dittmann, A., Rösler, A., (1994). “Formy organizacyjne współpracy międzykomunalnej w Republice Fed­eralnej Niemiec”. Samorząd Terytorialny, No. 1 – 2, pp. 109 – 130.
• Grunow, D., (1995), “Verwaltungshilfe des Westens: Unterstützung oder Flop?”. In S. Benzler et al. (Eds.), Deutschland-Ost vor Ort. Anfänge der lokalen Politik in den neuen Bundesländern. Opladen: Leske+Budrich, pp. 289 – 310.
• Ekiert, G., (2001), “Prawidłowości transformacji w Europie Wschodniej”. In J. Miklaszewska (ed.), Demokracja w Europie Środkowej, 1989 – 99: Studia historyczne i porównawcze. Kraków: Instytut Studiów Strategicznych, pp. 13 – 45.
• Hausschild, C., (1991). “DDR: Vom sozialistischen Einheitsstaat in die föderale und kommunale Demokra­tie”. In B. Blanke (Ed.), Staat und Stadt. Systematische, vergleichende und problemorientierte Analysen „dezentraler” Politik. Opladen: Westdeutscher Verlag, pp. 213 – 236.
• Honka, N., (2012). Ewolucja systemu samorządu terytorialnego w Polsce po II wojnie światowej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Izdebski, H., (2009). Samorząd terytorialny: Podstawy ustroju i działalności. Warszawa: Lewis Nexis.
• Jakubiak, Ł., (2012). “Demokracja bezpośrednia na szczeblu samorządowym w Republice Federalnej Niemiec”. In M. Marczewska-Rytko, S. Michałowski (Eds.), Demokracja bezpośrednia w samorządzie terytorialnym. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, pp. 125 – 140.
• Jagielski, J., (1991). “Sejmik samorządowy”. Samorząd Terytorialny, No. 6, pp. 24 – 28.
• Jagoda, J., (2007). “Władza i finanse lokalne w Republice Federalnej Niemiec”. In E. Ruśkowski, B. Dolnicki (Eds.), Władza i finanse lokalne w Polsce i krajach ościennych. Bydgoszcz-Białystok-Katowice: Oficyna Wydawnicza “Branta”, pp. 215 – 259.
• Janus, A., (2009). “Bezpośrednie wybory i referendalny tryb odwoływania wójtów, burmistrzów i prezydentów miast”. In A. Lisowska, A.W. Jabłoński (Eds.), Wizje dobrego państwa. Polska jako „dobre państwo”. Koncepcje i kontrowersje. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 207 – 220.
• Jarosz, A., (2012). “Od państwa unitarnego do krajów związkowych w ramach federacji. Rozwój samorządu terytorialnego i procesy decentralizacji w byłej NRD”. In A. Lutrzykowski (Ed.), Ustrój terytori­alny państwa a decentralizacja systemu władzy publicznej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 261 – 280.
• Jarosz, A., (2015). Samorząd miejski jako sfera podmiotów politycznych w procesie transformacji ustrojowej. Rostock i Toruń w ujęciu porównawczym (1990 – 2014). Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Koc, K., (2010). “Pilotaż powiatowy i miejskie strefy usług publicznych a problematyka reformy metro­politalnej w Polsce”. In A. Lutrzykowski et al. (Eds.), Samorząd Terytorialny na przełomie XX/XXI wieku. Toruń, pp. 144 – 153.
• Koc, K., (2013). Przestrzeń władzy publicznej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• König, K., (1991). “Verwaltung im Übergang – von zentralen Verwaltungsstaat in die dezentrale Demokra­tie”. In Verwaltung im Übergang – von zentralen Verwaltungsstaat in die dezentrale Demokratie, Cappenberger Gespräche, 25. Köln: Grote.
• Kulesza, M., (1999). “Sprawozdanie z działalności Pełnomocnika Rządu ds. Reform Ustrojowych Państwa (obejmuje okres od listopada 1997 do marca 1999 r.)”. Samorząd Terytorialny, No. 7 – 8, pp. 3 – 26.
• Leoński, Z., (1991). “Samorząd Terytorialny na szczeblu powiatowym w RFN”. Samorząd Terytorialny, No. 10, pp. 18 – 23.
• Lorentz, S., Wegrich, K., (1998). “Lokale Ebene im Umbruch: Aufbau und Modernisierung der Kom­munalverwaltung in Ostdeutschland”. Aus Politik und Zeitgeschichte, Band 5, pp. 29 – 38.
• Lutrzykowski, A., (2009). “Samorząd Terytorialny a dynamika procesu przemian ustrojowych Polski w latach osiemdziesiątych XX wieku”. In A. Lutrzykowski (Ed.), Samorząd Terytorialny. Ale jaki?. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 10 – 25.
• Mirska, A., (2014a). “Demokracja lokalna w Niemczech”. In I. Bokszczanin, A. Mirska (Eds.), Demokracja lokalna w państwach Europy. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa, pp. 167 – 197.
• Mirska, A., (2014b). “Modernizacja samorządu lokalnego we wschodnich krajach związkowych RFN”. In J. Wojnicki (Ed.), Europejskie modele samorządu terytorialnego. Stan obecny i perspektywy. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Aspra-Jr, pp. 169 – 187.
• Olszewski, P., (2007). “Spór o utworzenie samorządu wojewódzkiego w latach 1989 – 1998”. In J. Marszałek- Kawa (Ed.), Samorząd Terytorialny. Studium politologiczne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, pp. 102 – 128.
• Petzold S., (1990). “Entstehungsgeschichte und wesentliche Erwägungen bei der Ausarbeitung des Entwurfs für eine vorläufige Kommunalverfassung in der DDR”. In F.-L. Knemeyer (Ed.), Aufbau kommunaler Selbstverwaltung in der DDR. Baden-Baden: Nomos Verl.-Ges., pp. 72 – 74.
• Piasecki, A.K., (2003). “Ewolucja referendalnego prawa w III RP”. Samorząd Terytorialny, No. 1 – 2, pp. 64 – 68.
• Podgórski, K., (2002). “Nowy kształt organów wykonawczych gmin”. Samorząd Terytorialny, No. 10, pp. 3 – 7.
• “Program pilotażowy reformy administracji publicznej,” 1995. Samorząd Terytorialny, No. 1 – 2, pp. 65 – 71.
• Prutis, S., (1995). “Pozycja i funkcje wojewody w administracji publicznej”. Samorząd Terytorialny, No. 5, pp. 43 – 56.
• Regulski, J., (2002). Polski samorząd po dziesięciu latach. In S. Michałowski (Ed.), Samorząd Terytori­alny III Rzeczypospolitej. Dziesięć lat doświadczeń. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, pp. 13 – 32.
• Rosen, K.H., (1993). “Hilfe beim Aufbau in den neuen Bundesländern. Eine Zwischenbilanz”. Deutschland Archiv, No. 4, pp. 434 – 441.
• Rustow, D., (1970). “Transition to Democracy: Toward a Dynamic Model”. Comparative Politics, No. 3, pp. 337 – 363.
• Scheytt, O., (1991). “Verwaltungshilfe für die Kommunen in den neuen Ländern der Bundesrepublik Deutschland”. Archiv für Kommunalwissenschaften, No. 1, pp. 3 – 16.
• Scheytt, O., Otto, H.-C., (1991). Der Einigungsvertrag in der kommunalen Praxis. Praktische Hinweise mit einer Übersicht über das weitergeltende Recht der ehemaligen DDR. Berlin: Kova Fachverlag.
• Schmidt-Eichstaedt, G., (1992). “Gemeindeverwaltungsreform und Kreisgebietsrefom in den neuen Bun­desländern”. Archiv für Kommunalwissenschaften, 31. Jahrgang, pp. 1 – 22.
• Schmidt-Eichstaedt, G., (1993). “Kommunale Gebietsreform in den neuen Bundeslädern”. Aus Politik und Zeitgeschichte, Band 36, pp. 3 – 17.
• Słobodzian, B., (2006). Współczesny system samorządu terytorialnego w Polsce. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Swianiewicz, P., (2003). “Reforming local government in Poland. Top-down and bottom-up processes”. In N. Kersting, A. Vetter (Eds.), Reforming Local Government in Europe. Closing the Gap between Democracy and Efficiency. Opladen: Leske+Budrich, pp. 283 – 308.
• Tkaczyński, J.W., (1999). “Między teorią a praktyką: Konstrukcja i funkcjonowanie federalizmu w Republice Federalnej Niemiec”. Samorząd Terytorialny, No. 6, pp. 44 – 66.
• Vogelsang K., Lübking U., Jahn H.A., (1991). Kommunale Selbstverwaltung. Rechtsgrundlagen-Organisation- Aufgaben. Berlin: Schmidt.
• Wollmann, H., (1991). “Kommunalpolitik und -verwaltung in Ostdeutschland: Institutionen und Hand­lungsmuster im ‘paradigmatischen’ Umbruch. Eine empirische Skizze”. In B. Blanke (Ed.), Staat und Stadt. Systematische, vergleichende und problemorientierte Analysen „dezentraler” Politik. Opladen: Westdeutscher Verlag, pp. 237 – 258.
• Wollmann, H., (2001). “Die Transformation der politischen und administrativen Strukturen in Ost­deutschland – zwischen ‚schöpferischer Zerstörung’, Umbau und Neubau“. In H. Bertram, R. Kollmor­gen (Eds.), Die Transformation Ostdeutschlands: Berichte zum sozialen und politischen Wandel in den neuen Bundesländern, Opladen: Leske+Budrich, pp. 33 – 52.
• Wollmann, H., (2002). “Local Government and Politics in East Germany”. German Politics, vol. 11, Issue 3, pp. 153 – 178.
• Wollmann, H., (2003a). “Rebuilding local democracy and administration in East Germany – a ‘special case’ of post-communist transition?”. In H. Baldersheim, H. Wollmann (Eds.), Local Democracy in Post-Communist Europe. Opladen: Leske+Budrich, pp. 29 – 60.
• Wollmann, H., (2003b). “German Local Government under the Double Impact of Democratic and Admin­istrative Reforms”. In N. Kersting, A. Vetter (Eds.), Reforming Local Government in Europe. Closing the Gap between Democracy and Efficiency. Opladen: Leske+Budrich, pp. 85 – 112.
• Zaporowski, L. (2002). Samorząd terytorialny jako forma władzy publicznej w strukturze organizacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej. Bielsko-Biała: Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna.
• Zieliński, E. (2004). Samorząd Terytorialny w Polsce. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.