Los ritos, los curanderos y la ley

Rites, healers and the law

The ontological difference on which positive law and indigenous customary law in Latin America are based is one of the most important problems in the field of legal conflict between both systems. The ontological difference of the indigenous world is visible, among others, in the ways of passing and executing sentences. Punishment is often ritualistic and reintegrates the punished person into the community. In many cultures where witchcraft is a common phenomenon, sentences are given by shamans and healers. Illustrating the above statements with examples from various Latin American indigenous cultures, the article shows that law based on the vision of the Western world often cannot be an adequate response to some events taking place in indigenous worlds. This is not least because in the world of positivist rationality these events or phenomena simply do not exist.

Obrzędy, uzdrowiciele i prawo

Odmienność ontologiczna, na jakiej opiera się prawo stanowione i tubylcze prawo zwyczajowe w Ameryce Łacińskiej, jest jednym z ważniejszych problemów występujących w polu konfliktu prawnego pomiędzy obydwoma systemami. Odmienność ontologiczna świata tubylczego widoczna jest m.in. w sposobach wydawania i wykonywania wyroków. Kara ma często charakter rytualny, ponownie włączający osobę karaną do społeczności. W wielu kulturach, w których czary są zjawiskiem powszechnym, wyroki wydawane są przez szamanów i uzdrowicieli. Ilustrując powyższe stwierdzenia przykładami z różnych kultur tubylczych Ameryki Łacińskiej, artykuł wykazuje, że prawo oparte na wizji świata zachodniego niejednokrotnie nie może być adekwatną odpowiedzią na różne wydarzenia mające miejsce w światach tubylczych. Dzieje się tak choćby dlatego, że w świecie racjonalności pozytywistycznej wydarzenia te lub zjawiska po prostu nie istnieją.

BIBLIOGRAFIA:

• Aparicio 2015 - M. Aparicio, Presas del veneno. Cosmopolítica y transformaciones Suruwaha (Amazonía occidental). Cuenca-Ecuador: Abya-Yala, 2015.
• Bell 1997 - C. Bell, Ritual Perspectives and Dimensions. Oxford and New York: Oxford University Press, 1997.
• Bell 2009 - C. Bell, Ritual theory, ritual practice. Oxford, New York: Oxford University Press 2009.
• Bloch 1986 - M. Bloch, From Blessing to Violence. History and Ideology in the Circumcision Ritual of the Merina of Madagascar. Cambridge and New York: Cambridge University Press, 1986.
• Bowie 2006 - F. Bowie, The Anthropology of Religion. An introduction, Malden, Oxford, Victoria: Blackwell Publishing 2006.
• Buchowski 1990 - M. Buchowski, Racjonalność, translacja, interpretacja. O badaniu myślenia filozoficznego w antropologii i filozofii brytyjskiej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1990.
• Burszta 1998 - W. J. Burszta, Antropologia kultury, Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c., 1998.
• Comuillama Yahuarcani 2005 - S. Comuillama Yahuarcani y R. Comuillama Yahuarcani, “Sesión de ampiri de cumala”, en: G. Landolt (ed.), El ojo que cuenta. Lima: IKAM Asociación Editorial 2005, pp. 53-57.
• Cumes 2009 - A. Cumes, „Sufrimos vergüenza”: mujeres k’iche’ frente a la justicia comunitaria en Guatemala,” Desacatos, núm. 31, septiembre-diciembre, pp. 99-114 http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=13911833007 (acceso: 31.05.2020)
• Douglas 1966 - M. Douglas, Purity and Danger. An analysis of the concepts of pollution and taboo. London and New York: Routledge, 1966.
• Drysdale 1994 - H. Drysdale, Guardians of the Sacred Land. London: Survival International, 1994.
• Duque Cañas, Salazar Gómez, Castaño Alzate 2004 - J.P. Duque Cañas, O. Salazar Gómez, G.E. Castaño Alzate, Saminashi: Arquitectura y Cosmogonía en la Construcción Kogi, Bogotá, Manizales: Universidad Nacional de Colombia, 2004.
• Durkheim 1999 [1893] - E. Durkheim, O podziale pracy społecznej, E. Tarkowska (ed.) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999.
• Durkheim 2019 [1895] - E. Durkheim, Zasady metody socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2019.
• Ekern 2008 - S. Ekern, “Are Human Rights Destroying the Natural Balance of All Things? The Difficult Encounter between International Law and Community Law in Mayan Guatemala”, en: P. Pitarch, S. Speed, X. Leyva Solano (eds.), Human Rights in the Maya Region. Global Politics, Cultural Contentions, and Moral Engagements, Durham and London: Duke University Press, 2008, pp. 123-143.
• Esquit Choy y Ochoa García 1995 - Edgar Esquit Choy y Carlos Ochoa García (eds.) Yiqalil q´anejkunimaaj Tzij niman tziji, El respeto a la palabra: El orden jurídico del pueblo maya, Guatemala City: CECMA, 1995.
• García Serrano y Saltos 2000 - F. García Serrano, V. Saltos C., “Formas indígenas de administración de justicia: Tres estudios de caso de la nacionalidad quichua de la sierra y amazonía Ecuatoriana” en: A. M. Bernal (Compiladora), De la exclusión a la participación: Pueblos Indígenas y sus derechos colectivos en el Ecuador, Quito: Abya-Yala, 2000, pp. 71-106.
• Garra 2016 - S. Garra, “Entre la brujería y la ley: los certificados de un iwishinawajún”, en: A. Surrallés, O. Espinoza, D. Jabin (eds.), Apus, Caciques y presidentes. Estado y política indígena amazónica en los países andinos, Copenhague: IWGIA 2016, pp. 195-213.
• Van Gennep 2006 [1909] - A.van Gennep, Obrzędy przejścia. Warszawa: PIW 2006.
• Grad 1993 - J. Grad, Obyczaj a moralność. Próba metodologicznego uporządkowania badań dotychczasowych, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM 1993.
• Hidalgo-Capitán, Guillén García, Deleg Guazha 2014 - A. L. Hidalgo-Capitán, A. Guillén García, N. Deleg Guazha (eds.) Sumak Kawsay Yuyay. Antología del Pensamiento Indigenista Ecuatoriano sobre Sumak Kawsay. Huelva y Cuenca: FUCHU 2014.
• La justicia indígena... - “La justicia indígena evoca un ritual que va más allá de la ortiga, el agua helada y el latigazo”, https://www.primicias.ec/noticias/sociedad/justicia-indigena-ortiga-agua-helada-otavalo/ (acceso: 31.05.2020).
• Kertzer 2010 [1988] - D. I. Kertzer, Rytuał, polityka, władza. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 2010.
• Kojder 2006 - A. Kojder, „Czytając Durkheima… Co klasyk socjologii ma do powiedzenia o prawie”, en: Prawo, władza, społeczeństwo, polityka. Księga jubileuszowa profesora Krzysztofa Pałeckiego, Kraków: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2006, pp. 286-299.
• Krotz 2015 - E. Krotz (ed.), Sociedades mayas y derecho. San Cristóbal de Las Casas/ Mérida: Programa de Investigaciones Multidisciplinarias sobre Mesoamérica y el Sureste, México/Mérida: Instituto de Investigaciones Antropológicas, Universidad Nacional Autónoma de México, Universidad Modelo, 2015.
• Krysińska-Kałużna 2017 - M. Krysińska-Kałużna, Prawo jako mit. Relacja pomiędzy tubylczym prawem zwyczajowym a prawem stanowionym. Kraków, Nomos 2017.
• Leach 1954 - E. Leach, Political Systems of Highland Burma. Boston, Beacon, 1954.
• Leach 1989 [1976] - E. Leach, „Kultura i komunikowanie”, en: E. Leach, A. J. Greimas (eds.), Rytuał i narracja, Warszawa: PIW 1989, pp. 21-98.
• Lincoln 1991 - B. Lincoln, Emerging from the Chrysalis: Rituals of Women’s Initiation. New York and Oxford: Oxford University Press, 1991.
• Los indígenas… 2014 - “Los indígenas en Ecuador tienen su estructura judicial”, El Comercio, 24 de agosto de 2014. https://www.elcomercio.com/actualidad/indigenas-ecuador-estructura-judicial-castigo.html (acceso: 31.05.2020).
• Manosalvas 2014 - M. Manosalvas, “Buen vivir o sumak kawsay. En busca de nuevos referenciales para la acción pública en Ecuador.” Íconos. Revista de Ciencias Sociales, Núm. 49, Quito, mayo 2014, pp. 101-121.
• Manual... 2004 - Manual de administración de justicia indígena en el Ecuador, L. Tibán, R.Ilaquiche (ed.). Quito: IWGIA, Fudeci Cotopaxi, 2004.
• Mendoza 2020 - M. Mendoza, Detienen a 4 personas en Guatemala tras el homicidio de un guía espiritual, CNN, 9 junio, 2020. https://cnnespanol.cnn.com/2020/06/09/alerta-detienen-a-4-personas-en-guatemala-tras-el-homicidio-de-un-guia-espiritual/ (acceso: 9.06.2020).
• Milton 1993 - K. Milton, Environmentalism: The View from Anthropology, London: Routledge 1993.
• Orrantia 2002a - J.C. Orrantia, “Esencialismo desde el Corazón del Mundo. Información como legitimación del riesgo”, Revista de Antropología y Arqueología, 13: 45-77, 2002.
• Orrantia 2002b - J.C. Orrantia, “Matices Kogi: Representaciones y negociación en la Marginalidad”, Revista Colombiana de Antropología, 38: 54-75, 2002.
• Paraguay woman... 2014 - Paraguay woman shot with arrows, burned alive for ‘witchcraft’, RT, 6.11.2014. https://www.rt.com/news/202823-paraguay-witchcraft-woman-burned/ (acceso: 31.05.2020).
• Parra Witte 2017 - F.X. Parra Witte, Living the Law of Origin: The Cosmological, Ontological, Epistemological, and Ecological Framework of Kogi Environmental Politics, Downing College University of Cambridge (dissertation submitted for the degree of Doctor of Philosophy in Social Anthropology), 2017.
• Przytomska 2012 - A. Przytomska, „Relacja medycyny andyjskiej i brujería w kontekście współczesnych praktyk leczniczych i kosmowizji Indian Kiczua z Andów ekwadorskich”, Indígena, nr 1: 64-87, 2012.
• Reclus1861 - E. Reclus, Voyage à la Sierra-Nevada de Sainte-Marthe: Paysages de la Nature tropicale, Paris: Hachette, 1861.
• Reichel-Dolmatoff1996 - G. Reichel-Dolmatoff, Los Kogi de Sierra Nevada, Palma de Mallorca, Bitzoc, 1996.
• 6 y Richards 2004 - Perri 6 and Paul Richards, “Mary Douglas: Understanding Social Thought and Conflict”, Journal of Ritual Studies,18(2):152-191, 2004.
• Sztutman 2012 - R. Sztutman, O Profeta e o Principal. A Ação Política Ameríndia e seus Personagens. São Paulo: Edusp, 2012.
• Turner 1969 - V.W. Turner, The Ritual Process. Structure and Anti-Structure, Chicago: The University of Chicago Press 1969.
• Turner 1973 - V.W. Turner, “Symbols in African Ritual”, Science, New Series, Vol. 179, No. 4078 (Mar. 16, 1973), pp. 1100-1105.
• Taylor 1996 - A.C. Taylor, “The Soul’s Body and Its States: An Amazonian Perspective on the Nature of Being Human.” The Journal of the Royal Anthropological Institute, 2 (2): 201-215, 1996.
• Vallejo y Duhalde 2016 - I. Vallejo, C. Duhalde, “Chamanismo, petróleo e itinerarios legales inconclusos en la Amazonía de Ecuador”, en: A. Surrallés, O. Espinoza, D. Jabin (eds.), Apus, Caciques y presidentes. Estado y política indígena amazónica en los países andinos, Copenhague: IWGIA 2016, pp. 215-234.
• Viveiros de Castro 2004 - E. Viveiros de Castro, “Perspectivismo y multinaturalismo en la América indígena”, en: Tierra adentro. Territorio indígena y percepción del entorno, A. Surrallés, P. García Hierro (eds.), IWGIA, Copenhague 2004, pp. 37-80.
• Warczok 2013 - T. Warczok, “Durkheimowska Socjologia Prawa”, en: Leksykon Socjologii prawa, A. Kociołek-Pęksy, M. Stępień (red.) 2013, pp. 43-50.
• Grupo de Apoyo Mutuo https://issuu.com/grupodeapoyomutuogt/docs/linchamientos_una_d_cada.