Działalność społeczno-gospodarcza i polityczna Polaków na Wołyniu, Podolu i Kijowszczyźnie w latach 1864–1914. Wprowadzenie do problematyki

Socio-economic and political activity of Poles in Volhynia, Podolia and Kiev region in 1864–1914. Introduction to the issues

This study revolves around selected aspects of the activity of the Polish community in the Kiev, Podolia and Volyn governorates in 1864–1914. Questions have been asked about the activities nature, scope, directions and conditions, as well as the numbers and social background of the Poles involved in work for the benefit of the country. The extent of Polish socio-economic and political work in Russia at the time largely depended on the policy of the Tsarist authorities towards the local Poles. The efforts made were indicative of their real aspirations and served not only to save Polish property, but also to maintain the national awareness of the Polish community in Russia. After the October Manifesto was proclaimed, the efforts resulted in a number of cultural, educational and publishing initiatives, coupled with the establishment of organisations and associations, and the pursuit of political activity. Interestingly, they were a consequence of the sometimes isolated efforts for the benefit of the country before 1905. After the First Russian Revolution, on the other hand, they evolved into an arena for Ukrainian Poles to express their aspirations. Their elites sought, among other things, to restore their due position in the social hierarchy based on their status and economic power.

REFERENCES:

• Biuro Prac Kongresowych, sygn. 204, Archiwum Akt Nowych w Warszawie
• Materiały Artura Śliwińskiego. Kijowska młodzież niepodległościowa PPS. 1900–1905, III-59, j. arch. 341. Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
• Sęp-Szarzyński D., Polski Związek Polityczny na Rusi 1914–1921, akc. 8746/1. Biblioteka Narodowa w Warszawie
• Podhorski W., Ziemiaństwo na Ukrainie, [1963], rkps 9831, Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego, rkps 9831
• Fond 274, op. 1, j. chr. 3136, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne w Kijowie
• Zanim przyszła Pożoga. Dokumenty i materiały dotyczące działalności polityczno-społecznej Polaków na Podolu w latach 1905–1914, wstęp, wybór, oprac. R. Jurkowski, t. 1, Olsztyn 2011
• Dziennik Kijowski 1906
• Goniec Kijowski 1914
• Głos Kijowski 1906
• Kraj 1907
• Kresy 1906
• Muzeum Polskie 1918
• Bobrowski T., Pamiętnik mojego życia, t. 1–2, Warszawa 1979
• Garztecki S., Codzienna prasa polska w Kijowie w latach 1906–1918. Wspomnienia, Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego 8 (1969), z. 1, s. 107–119
• Iwański A. senior, Pamiętniki 1832–1876, Iwański A. junior, Wspomnienia 1881–1939, Warszawa 1968
• Bartoszewicz J., Na Rusi polski stan posiadania (kraj, ludność, ziemia), Kijów 1912
• Beauvois D., Rosyjsko-polska wojna o oświatę na terenie Ukrainy (1863–1914), [w:] Europa nieprowincjonalna, red. K. Jasiewicz, Warszawa 1999, s. 401–432
• Beauvois D., Walka o ziemię. Szlachta polska na Ukrainie prawobrzeżnej pomiędzy caratem a ludem ukraińskim 1863–1914, Sejny 1996
• Chojecki Z., Społeczeństwo polskie na Rusi, Warszawa 1937
• Czarnowski O., Polacy prawosławni na Rusi, Brześć nad Bugiem 1927
• Dippel S., O księgarzach, którzy przeminęli, Wrocław–Warszawa–Kraków 1976
• Eberhardt P., Przemiany narodowościowe na Ukrainie XX wieku, Warszawa 1994
• Epsztein T., Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II połowie XIX wieku, Warszawa 1998
• Epsztein T., Z piórem i paletą. Zainteresowania intelektualne i artystyczne ziemiaństwa polskiego na Ukrainie w II połowie XIX wieku, Warszawa 2005
• Jurkowski R., Polskie Stronnictwo Krajowe na Rusi (1907–1909), Echa Przeszłości 10 (2009), s. 191–217
• Jurkowski R., Sukcesy i porażki. Ziemiaństwo polskie z Ziem Zabranych w wyborach do Dumy Państwowej i Rady Państwa 1906–1913, Olsztyn 2009
• Kieniewicz S., Powstanie Styczniowe, Warszawa 1983
• Kmiecik Z., Prasa polska w zaborze rosyjskim w latach 1905–1915, [w:] Prasa polska w latach 1864–1918. Historia prasy polskiej, red. J. Łojek, Warszawa 1976, s. 58–113
• Korzeniowski M., Za Złotą Bramą. Działalność społeczno-kulturalna Polaków w Kijowie w latach 1905–1920, Lublin 2009
• Kronika polskich rodów szlacheckich Podola, Wołynia i Ukrainy. Monografie i wzmianki, oprac. K. Pułaski, t. 1, Brody 1912
• Kuszłejko J., Książka polska w Rosji na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1993
• Lipiński W., Szlachta na Ukrainie. Udział jej w życiu narodu ukraińskiego na tle jego dziejów, Kraków 1909
• Litwin H., Katolicyzacja szlachty ruskiej i procesy asymilacyjne na Ukrainie 1569–1648, [w:] Triumfy i porażki. Studia z dziejów kultury polskiej XVI–XVIII w., red. M. Bogucka, Warszawa 1989, s. 58–70
• Mędrzecki W., Polacy z Ukrainy Naddnieprzańskiej w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Metamorfozy społeczne, red. J. Żarnowski, t. 2, Warszawa 2007, s. 97–126
• Mróz T., Liczebność i struktura społeczno-zawodowa zbiorowości polskiej w Kijowie na przełomie XIX i XX wieku, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego CMXLIII (1990), Prace Historyczne z. 92, s. 71–88
• Paczkowski A., Prasa polska na obczyźnie (1870–1918), [w:] Prasa polska w latach 1864–1918. Historia prasy polskiej, red. J. Łojek, Warszawa 1976, s. 215–271
• Ustrzycki M., Ziemianie polscy na Kresach 1864–1914. Świat wartości i postaw, Kraków 2006
• Wakar W., Ludność polska. Ilość i rozprzestrzenienie, Warszawa 1914
• Walewski W., Cukrownictwo na Ukrainie, Pamiętnik Kijowski (Londyn) 2 (1963), s. 167–194
• Zasztowt L., Polskie szkółki ludowe na Ukrainie w latach 1905–1914, Rozprawy z Dziejów Oświaty 33 (1990), s. 87–105
• Zienkiewicz T., Polskie życie literackie w Kijowie w latach 1905–1918, Olsztyn 1990
• Zjazd Polski na Rusi w Kijowie w dniach 18–24 czerwca 1917 roku, Winnica 1917