Rozwój psychologii kulturowej i badań międzykulturowych dostarcza nowych narzędzi opisu i analizy instytucji małżeństwa. Jest ono już nie tylko systemem o określonych funkcjach, ale także związkiem, którego cechy i sposób funkcjonowania są w istotnym stopniu regulowane przez wartości i normy kulturowe. Koncepcje wartości kulturowych stanowią dobrą podstawę interpretacji życia małżeńskiego w kontekście porównań różnych systemów wartości. Wyjaśniają one, jak definiowana jest miłość jako ważna zasada doboru w pary i jak kształtują się relacje małżeńskie (władza, atrakcyjność wzajemna, komunikowanie się, konflikty i negocjacje), szczególnie w przypadku małżeństw wielokulturowych, do których partnerzy wnoszą różne doświadczenia i tradycje.

Artykuł stanowi prezentację projektu badawczego mającego na celu diagnozę przygotowania polskich nauczycieli i pedagogów (pracujących na różnych etapach kształcenia formalnego) w zakresie edukacji międzykulturowej. Podjęta w projekcie problematyka stanowi odpowiedź na zmiany zachodzące we współczesnym świecie (w tym – na szczególnie wyrazistą w ostatnich latach – intensyfikację ruchów migracyjnych), które wymagają od nauczycieli wiedzy merytorycznej i metodycznej do pracy w zróżnicowanej kulturowo klasie/szkole i wielokulturowym społeczeństwie. Podstawę warsztatu metodologicznego stanowi zbiór autorskich narzędzi – kwestionariusz ankiety i skale pomiarowe, stworzone w efekcie wcześniejszych poszukiwań badawczych i zaadoptowane informatycznie do realizacji badań ogólnopolskich i międzynarodowych.

Opracowanie prezentuje działalność naukowo-badawczą Katedry Edukacji Międzykulturowej działającej pod kierunkiem prof. zw. dra hab. Jerzego Nikitorowicza na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku. Jest to jeden z wiodących w Polsce ośrodków akademickich zajmujący się edukacją międzykulturową.

Abilities and creativity in a intercultural perspective

Cultural variables are increasingly being taken into account in new models of ability and creativity. This is due to changes in the definition of terms, socio-cultural changes, and international cooperation. The role of international comparative research is growing. Usually, the divergence is used: individualismcollectivism. With few exceptions, most of the research is conducted in Western institutions. Western countries and highly developed Asian countries are most often compared with each other. The results of the research indicate cultural differences in recognizing and educating gifted and creative students. The article comprises an outline of the main areas of cross-cultural research on abilities and creativity. The conclusions indicate a discrepancy between the development of theoretical knowledge and school practice, where there are cultural barriers to the education of the gifted. The main problem here is the underrepresentation of students from minority groups in educational programs for the gifted. Teacher’s work with gifted students in multicultural conditions is a special challenge. It requires socially equitable and differentiated strategies for diagnosing giftedness. Gifted students from culturally diverse groups have specific educational problems and needs. They are doubly exceptional students.

Intersectional perspective in intercultural pedagogy

A meeting with the Other is related to the attitude of interest, dialogue, cooperation and understanding. However, negative reactions to otherness may give rise to different attitudes as well. These include discrimination and exclusion. In this article, the problem of multiple discrimination is addressed and intersectionality is presented as both an important method in intercultural research and an idea worth raising and developing in the practice of intercultural education. Multiple discrimination pertains to people who experience two or more forms of oppression at the same time (due to gender and disability; due to disability and residence place; due to ethnic origin, gender and place of residence, etc.). Intersectionality introduces a new quality to intercultural studies. As a research paradigm, it enables a critical analysis of these areas of exclusion and discrimination which have so far been shown mainly from the perspective of the needs and views of majority groups. Intersectional analysis can also become useful in educational practice: in preparing individualized assistance programs for people affected by discrimination, as well as in creating preventive projects to keep stigmatization and discrimination away.