W opracowaniu scharakteryzowano przemiany w zakresie wartości cenionych przez dzieci i młodzież z pogranicza polsko-czeskiego – odwołując się do sformułowanych przez R. F. Ingleharta hipotez niedoboru i socjalizacji. Zakładają one – po pierwsze – że priorytetowe wartości jednostki odzwierciedlają jej środowisko społeczno-ekonomiczne, a przedmiotom, których jest w nim stosunkowo niewiele, nadaje się subiektywnie wyższą wartość i – po drugie – podstawowa struktura wartości jednostki odzwierciedla warunki, w jakich została ona wychowana.
Przeprowadzenie badań w latach 1990–1991 oraz 2014–2015 – z wykorzystaniem strategii porównań podłużnych, opartej na kryterium czasu – umożliwiło poznanie czynników oddziałujących na preferencje aksjologiczne młodego pokolenia, jak również przedstawienie względnej dynamiki zmiany i uchwycenie wyznaczających ją mechanizmów.

Szkoła na obszarze zróżnicowanym kulturowo – będąc miejscem codziennych kontaktów z Innymi, wzajemnego oddziaływania dziedzictwa kulturowego oraz uczestnictwa w życiu społecznym różnych grup – zmaga się z różnymi wyzwaniami i potrzebami, które stawiają przed nią społeczeństwo, różne systemy oświatowe i grupy narodowe. Wśród wielu zadań realizowanych przez szkołę w środowisku zróżnicowanym kulturowo szczególnego znaczenia nabierają działania związane z kształtowaniem tożsamości uczniów na wielu płaszczyznach (rodzinnej, regionalnej, narodowej, europejskiej). Celem artykułu jest ukazanie specyfiki szkolnej edukacji, uwarunkowanej zarówno doświadczeniami z historycznej przeszłości, świadomością narodową, jak również zachodzącymi procesami integracji i globalizacji. Artykuł ma charakter przeglądowy, obejmuje syntezę wybranych opracowań teoretycznych i komunikatów z badań publikowanych od ponad 25 lat w serii „Edukacja Międzykulturowa”.

Autorka prezentuje w artykule trzy scenariusze własnego pomysłu z zakresu edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej. Proponowane scenariusze przeznaczone są do realizacji na zajęciach pozalekcyjnych adresowanych do młodzieży z terenu gminy Andrychów (w powiecie wadowickim w województwie małopolskim). W 2012 roku rozpoczęła ona badania dotyczące zajęć pozalekcyjnych dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi odbywających się na terenie gminy Andrychów w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Wstępne wyniki badań wskazują, że w niektórych szkołach na zajęciach pozalekcyjnych „Zajęcia historyczne”, „Kółko Historyczne” są realizowane elementy edukacji regionalnej, a zajęcia pozalekcyjne z zakresu edukacji wielo- i międzykulturowej nie są prowadzone. Wydaje się uzasadnionym stworzenie cyklu scenariuszy z zakresu edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej, przeznaczonych nie tylko do realizacji na wspomnianych zajęciach pozalekcyjnych – których głównym tematem jest historia – ale również na zajęcia i koła zainteresowań umożliwiające nabycie wiedzy, postaw i umiejętności wynikających z realizacji celów edukacji wielo- i międzykulturowej. Zajęcia takie powinny powstać w najbliższym czasie, a autorka żywi nadzieję, iż opracowane przez nią scenariusze staną się inspiracją do ich tworzenia przez samych nauczycieli, uczniów bądź rodziców (opiekunów).

Główna teza, podobnie jak charakter artykułu, wynika z jego tytułu i wstępu do niego. Skoncentrowana jest na trzech tematach:
− założenie Zespołu Pedagogiki Kultury i Edukacji Międzykulturowej, jego teoretyczne podstawy, warunki współpracy i ważne osiągnięcia w obu dziedzinach w czasie 12 lat jego istnienia,
− formy współistnienia różnych wspólnot w wielokulturowym świecie, szczególnie skonfliktowanych grup etnicznych i religijnych, w których ekstremalny fanatyzm prowadzi do ludobójstwa, ataków terrorystycznych, powodując masową migrację. Utrzymanie pokoju na świecie jest wyzwaniem dla edukacji wielo- i międzykulturowej, która nie zawsze funkcjonuje dobrze,
− ruch w kierunku realistycznego programu edukacyjnego, łączącego teorię z praktyką. Taki podstawowy i integracyjny program powinien przygotowywać ludzi do życia w dynamicznie zmieniającym się świecie, do budowania ich proaktywnego podejścia do spełniania potrzeb społecznych, duchowych i życiowych, do podnoszenia ich świadomości odpowiedzialności obywatelskiej oraz do uczenia się, jak radzić sobie w trudnych sytuacjach.

Zagadnienie współuczestnictwa rodziców i nauczycieli w realizacji założeń edukacji wielo- i międzykulturowej nie należy do mocno wyeksponowanych w literaturze przedmiotu. Autorka artykułu podejmuje próbę przybliżenia typów partycypacji obu stron we wskazany obszar edukacyjny, korzysta z koncepcji rodzajów uczestnictwa rodziców i nauczycieli we wspólnym kształceniu i wychowaniu Volkera Krumma. Koncepcja ta stanowi podstawę do przedstawienia w analogiczny sposób czynnej i biernej partycypacji rodziców i nauczycieli w realizację wytycznych z zakresu edukacji wielo- i międzykulturowej, z jednoczesnym określeniem, które z tych typów, z jakich względów, mogą być podejmowane z większym/mniejszym powodzeniem.

Wstąpienie Polski do krajów Unii Europejskiej w 2004 roku i otwarcie zagranicznych rynków pracy wywołało falę migracyjną ludności polskiej m.in. do Irlandii. Polacy emigrują tam całymi rodzinami w poszukiwaniu lepiej płatnej posady i stabilizacji finansowej. Ich dzieci muszą kontynuować obowiązek szkolny w obcym dla siebie zarówno językowo, jak i kulturowo środowisku. W związku z tym przeprowadzone zostały badania nad adaptacją polskiej młodzieży szkolnej do warunków życia i edukacji w Irlandii. Artykuł stanowi próbę przybliżenia czytelnikowi obrazu codzienności szkolnej polskiej młodzieży na emigracji. Omawia zasady i reguły funkcjonujące w irlandzkich szkołach, metody i formy pracy z uczniem, system kontroli i oceniania, a także wymagania wychowawcze i dydaktyczne stawiane imigrantom w tym kraju.