Artykuł ukazuje współpracę transgraniczną między Polską i Ukrainą z perspektywy mikrospołecznej, podkreślającej wymiar tożsamościowy kontaktów społecznych i ich konsekwencje. W przeprowadzonych w grudniu 2019 r. badaniach wśród mieszkańców obszarów przygranicznych Polski i Ukrainy zwrócono uwagę na to, czy współpraca ta stała się wśród mieszkańców terenów przygranicznych ważną perspektywą postrzegania sąsiedzkich relacji, jak mocno wyrażana jest potrzeba jej rozwoju oraz jak postrzegane są jej efekty. W świadomości badanych dominuje perspektywa postrzegania transgranicznych relacji polsko-ukraińskich jako opartych na kontaktach ekonomicznych. Zakorzeniona jest też świadomość asymetrii regionalnych, co wpływa na różnice w postrzeganiu współpracy transgranicznej między mieszkańcami terenów przygranicznych. Mimo różnic badani zwracali uwagę na elementy kulturowe łączące oba narody oraz walory ułatwiające komunikację.

Pogranicze jest kategorią, która doczekała się wielu rozstrzygnięć teoretycznych, zarówno na gruncie filozofii, jak i socjologii czy pedagogiki. Na potrzeby prezentowanych analiz przyjęłam kategorię pogranicza w ujęciu terytorialnym, w którym jest to obszar, wspólna przestrzeń, na której funkcjonują dwie lub więcej grupy etniczno-kulturowe. Formy współżycia ukształtowane są poprzez bycie obok – styczność z sobą i wzajemne kontakty. To przenikanie się, mieszanie kultur sprawia, że jest bardzo specyficznym terytorium. Przestrzeń, na której w sposób naturalny mogą zostać wypracowane normy warunkujące życie blisko siebie – mimo dostrzeganych różnic. Relacje na Pograniczu są zależne od wielu czynników. Część z nich związana jest z działaniami podejmowanymi indywidualnie przez poszczególne osoby, inne są inicjowane, promowane i realizowane przez różnego rodzaju instytucje, organizacje, związki i stowarzyszenia. Na Pograniczu polsko-czeskim w sposób bardzo intensywny rozwija się współpraca transgraniczna. W przygotowanym tekście prezentowane są analizy uzyskanych wyników badań prowadzonych wśród nauczycieli. Autorkę interesowało, czy badani angażują się w działania transgraniczne i jak je oceniają.

The Carpathian Euroregion as an example of crossborder cooperation in Central and Eastern Europe

Cross-border cooperation in Europe began in the 1950s. In Poland, the first Euroregions began to emerge in the early 1990s after the socio-political changes in Central and Eastern Europe. The Carpathian Euroregion, which was established in 1993, was the second Euroregion in Poland and the first in Slovakia and Ukraine. Its creation caused concerns among politicians, mainly at the central level. The reasons for these fears were ignorance of the rules of cross-border cooperation and the political situation - countries in this region were reforming and consolidating and some politicians were afraid of blurring of borders and sovereignty. The Carpathian Euroregion is a diverse region in terms of politics, ethnicity, culture and religion. It consists of the border areas of five countries. Despite political, economic and legal obstacles, local authorities have agreed on forms of cooperation and are implementing projects for the benefit of the region’s cross-border community.