Metodologia badań historyczno-wojskowych doby nowożytnej. Wybrane zagadnienia

Methodology of historical-military research in the modern era. Selected issues

The article focuses on selected issues relating to the methodology of military historical research of the modern era. The considerations revolve around the way in which this research is framed today, based on previous findings, with particular attention to gaps in the study of particular military actions, weapons, logistics, etc. This has been highlighted at the various Forums of Military Historians since the first meeting in 1994.

Artykuł skupia się na wybranych zagadnieniach odnoszących się do metodologii badań historyczno-wojskowych doby nowożytnej. Rozważania krążą wokół sposobu ujmowania tychże badań dzisiaj, na podstawie wcześniejszych ustaleń, ze szczególnym zwróceniem uwagi na luki w opracowaniach określonych działań militarnych, broni, logistyki itp., na które zwracano uwagę na poszczególnych forach historyków wojskowości od pierwszego spotkania w 1994 r.

REFERENCES:

• Augustyniak U., Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa 2001.
• Augustyniak U., W służbie hetmana i Rzeczypospolitej. Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640), Warszawa 2004.
• Bauer K., Wojsko koronne powstania kościuszkowskiego, Warszawa 1981.
• Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pac wojewoda wileński, hetman wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, Warszawa 2008.
• Bobiatyński K., W walce o hegemonię. Rywalizacja polityczna w Wielkim Księstwie Litewskim w latach 1667–1674, Warszawa 2016.
• Ciesielski T., Armia koronna w czasach Augusta III, Warszawa 2009.
• Franz M., Metodologia badań historyczno-wojskowych epoki nowożytnej (kilka uwag krytycznych), [w:] Metodologia i metodyka badań historyczno-wojskowych. Studia i szkice, K. Kościelniak, Z. Pilarczyk (red.), Poznań 2012, s. 47–51.
• Frost R., Potop a teoria rewolucji militarnej, [w:] Rzeczpospolita w latach potopu, J. Muszyńska, J. Wijaczka (red.), Kielce 1996, s. 147–165.
• Głosek M., Łuczak B., Bitwa pod Lubiszewem (17 kwietnia 1577 r.) w świetle badań archeologicznych, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. XXV, 1983, s. 81–100.
• Herbst S., Powstanie kościuszkowskie a przełom sztuki wojennej u schyłku XVIII wieku, [w:] Powstanie kościuszkowskie 1794. Dzieje militarne, T. Rawski (red.), t. II, Warszawa 1996.
• Hundert Z., Husaria koronna w wojnie polsko-tureckiej 1672–1676, Oświęcim 2014.
• Korespondencja wojskowa hetmana Janusza Radziwiłła w latach 1646–1655, cz. 2, Listy, oprac. K. Bobiatyński i in., Warszawa 2020.
• Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. Epoka przedrozbiorowa, t. I, Kraków 1912.
• Kotarski H., Wojsko polsko-litewskie podczas wojny inflanckiej 1576–1582, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, t. XVI/1–XVIII/2, cz. 1–5, 1970–1972.
• Kukiel M., Miejsce historii wojskowej wśród nauk humanistycznych, jej przedmiot i podział, [w:] Pamiętnik IV Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich w Poznaniu 6–8 XIII 1925, cz. 1, Lwów 1925, s. 1–15.
• Kukiel M., O podziale polskiej historii wojskowej na okresy, „Przegląd Współczesny”, R. 7, 1928 nr 69, t. XXIV, s. 63–81.
• Laskowski O., Odrębność staropolskiej sztuki wojennej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, t. VIII/1, 1935, s. 1–36.
• Laskowski O., Polska sztuka wojenna XVI i XVII wieku, Londyn 1955.
• Listy hetmańskie rodu Potockich, t. I–V, oprac. M. Franz, P. Kroll, K. Kościelniak, T. Ciesielski, Warszawa 2019–2021.
• Łopatecki K., „Disciplina militaris” w wojskach rzeczypospolitej do połowy XVII wieku, Białystok 2012.
• Łopatecki K., Organizacja, prawo i dyscyplina w polskim i litewskim pospolitym ruszeniu (do połowy XVII wieku), Białystok 2013.
• Majewski W., Marian Kukiel jako historyk wojskowy, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, R. 38, nr 4 (146), 1993, s. 28.
• Maroń J., O osobliwościach polskiej historii wojskowości, Wrocław 2013.
• Maroń J., Wokół teorii rewolucji militarnej. Wybrane problemy, Wrocław 2011.
• Maroń J., Zachodnioeuropejska sztuka wojenna w oczach polskiej historiografii. Kilka refleksji, [w:] Rzeczpospolita między okcydentalizmem a orientalizacją, t. I, Przestrzeń kontaktów, F. Wolański, R. Kołodziej (red.), Toruń 2009, s. 130–139.
• Metodologia i metodyka badań historyczno-wojskowych. Studia i szkice, K. Kościelniak, Z. Pilarczyk (red.), Poznań 2012.
• Miśkiewicz B., Badania historyczno-wojskowe. Przedmiot, podstawy badawcze, metodyka, Poznań 2006.
• Miśkiewicz B., Polska historiografia wojskowa. Próba analizy i syntezy, Poznań 1996.
• Miśkiewicz B., Studia nad metodologią nauki historyczno-wojskowej, Poznań 2010.
• Nagielski M., Blaski i cienie działań husarii koronnej w XVII wieku, [w:] W boju i na paradzie. Husaria Rzeczypospolitej w XVI–XVII w., Warszawa 2020, s. 65–83.
• Nagielski M., Historiografia wojskowa epoki nowożytnej (XVI–XVII wieku). Stan badań i perspektywy rozwoju, [w:] Wielka zmiana. Historia wobec wyzwań. Pamiętnik XX powszechnego zjazdu historyków polskich w Lublinie 18–20 września 2019 roku, t. II, Od starożytności po wiek XIX, J. Pomorski, M. Mazur (red.), Warszawa–Lublin 2021, s. 274–304.
• Nagielski M., Wojsko Rzeczypospolitej doby batoriańskiej (1576–1582), [w:] Stefan Batory król Rzeczypospolitej i książę Siedmiogrodu, A. Körmenda, R. Lolo (red.), Pułtusk 2008.
• Nagielski M., Żołnierz koronny w XVII wieku. Wybawca czy ciemiężyciel w świetle zachowanych rejestrów szkód w księgach grodzkich i ziemskich Rzeczypospolitej, [w:] Społeczeństwo staropolskie, Seria nowa, t. IV, Społeczeństwo a wojsko, I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, M. Nagielski (red.), Warszawa 2015.
• Okęcki S., Kilka uwag o potrzebie badań interdyscyplinarnych, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, R. 3, 1985, s. 203–212.
• Okęcki S., O pracach wojskowo-historycznych prowadzonych w Akademii Sztabu generalnego, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, t. III, 1967.
• Olejnik K., Polska myśl wojskowa do końca XVIII wieku, [w:] Polska myśl wojskowa na przestrzeni dziejów. IX ogólnopolskie Forum Historyków Wojskowości, Olsztyn 2008, s. 11–19.
• Olejnik K., Rozwój polskiej myśli wojskowej do końca XVII w., Poznań 1976.
• Olejnik K., Specyficzne uwarunkowania wojskowości staropolskiej, [w:] Studia z dziejów polskiej historiografii wojskowej, K. Olejnik, Z. Pilarczyk (red.), Poznań 2005, s. 11–12.
• Plewczyński M., Wojny i wojskowość polska XVI wieku, t. I–III, Oświęcim 2017–2020.
• Polska historiografia wojskowa. Stan badań i perspektywy rozwoju, VI Ogólnopolskie Forum Historyków Wojskowości, H. Stańczyk (red.), Toruń 2002.
• Polska myśl wojskowa na przestrzeni dziejów, IX Ogólnopolskie Forum Historyków Wojskowości, Olsztyn 2008.
• Powstanie kościuszkowskie 1794. Dzieje militarne, T. Rawski (red.), t. I–II, Warszawa 1994.
• Rachuba A., Konfederacje wojska litewskiego 1657– 1663, Zabrze 2010.
• Ratajczyk L., Wojsko i obronność Rzeczypospolitej 1788–1792, Warszawa 1975.
• Roniker J., Hetman Adam Sieniawski i jego regimentarze, Kraków 1992.
• Ryś J., Żołnierska paideia. Wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI–XVII wieku, Kraków 2019.
• Sawicki M., Dom Sapieżyński. Droga do hegemonii w Wielkim Księstwie Litewskim, Opole 2016.
• Sikora R., Fenomen husarii, Toruń 2004. Sikora R., Husaria pod Wiedniem 1683, Warszawa 2012.
• Sikora R., Lubieszów 17 IV 1577, Zabrze 2005.
• Sikora R., Niezwykłe bitwy i szarże husarii, Warszawa 2011.
• Sikora R., Z dziejów husarii, Warszawa 2010.
• Sikorski J., Polskie piśmiennictwo wojskowe od XV do XX wieku, Warszawa 1991.
• Społeczeństwo staropolskie, Seria nowa, t. IV, Społeczeństwo a wojsko, I. Dacka-Górzyńska, A. Karpiński, M. Nagielski (red.), Warszawa 2015.
• Srogosz T., Żołnierz swawolny. Z dziejów obyczajów armii koronnej w XVII wieku, Warszawa 2010.
• Srogosz T., Życie codzienne żołnierzy armii koronnej i litewskiej w XVII wieku, Oświęcim 2018.
• Wagner M., Korpus oficerski wojska polskiego w drugiej połowie XVII wieku, Oświęcim 2015.
• Wijaczka J., Historiografia polska epoki wczesnonowożytnej po 1989 roku. Próba oceny, „Historyka. Studia metodologiczne”, t. XLVII, 2017, s. 34–38.
• Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, wyd. II poszerzone, Oświęcim 2013.
• Wimmer J., Wojsko Rzeczypospolitej w dobie wojny północnej, Warszawa 1956.
• Wisner H., Rzeczpospolita Wazów, t. I-III, Warszawa 2002–2008.
• Wojna jako przedmiot badań historycznych, Olejnik K. (red.), Toruń 2006.
• Wyszczelski L., Historia myśli wojskowej, Warszawa 2000.
• Wyszczelski L., Teorie wojenne i ich twórcy na przestrzeni dziejów, Warszawa 2009.
• Źródła w badaniach historii wojskowej, VII Ogólnopolskie Forum Historyków Wojskowości, Toruń 2004.
• Żojdź K., Wszyscy ludzie króla. Zygmunt III Waza i jego stronnicy w Wielkim Księstwie Litewskim w pierwszych dekadach XVII wieku, Toruń 2019.